Nieuwe premier Boris Johnson kan meteen vol aan de bak

Theresa May out. Boris Johnson (55) in. De 160.000 leden van de Conservatieve Partij hebben beslist: Boris Johnson wordt hun nieuwe partijleider en daarmee premier van Groot-Brittannië. Zoals verwacht versloeg de oud-minister en voormalig burgemeester van Londen zijn tegenkandidaat Jeremy Hunt die hem opvolgde op Buitenlandse Zaken. De uitslag werd zojuist bekendgemaakt door vertegenwoordigers van het zogeheten ‘1922 Committee’: 92.153 leden kozen voor Johnson, Hunt bleef steken op 46.656 stemmen.

Daarmee begint Theresa May morgen aan haar laatste dag als premier van Groot-Brittannië. Zij zal voor de laatste keer vragen beantwoorden in het Lagerhuis dat haar de laatste jaren het vuur na aan de schenen heeft gelegd over hoe en wanneer de regering moet voldoen aan de brexit, het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie. 

Na het parlementair afscheid keert May terug naar haar ambtswoning aan Downing Street 10. Daar neemt zij de kennisgeving van aftreden van enkele prominente kabinetsleden in ontvangst. Zowel Philip Hammond (Financiën) als David Gauke (Justitie) willen niet onder Boris Johnson op hun post blijven zitten. Zij zijn fel tegenstander van een ‘no deal-brexit’, een vertrek op 31 oktober zonder akkoord met de EU. Voor de nieuwe premier is die datum inmiddels heilig.

Daarna zal May haar ambtswoning verlaten. Buiten zal zij naar verwacht een korte toespraak houden voordat zij naar Buckingham Palace gaat om haar ontslag in te dienen bij koningin Elizabeth II. Vervolgens krijgt de vorstin bezoek van Johnson, om hem officieel te benoemen als nieuwe Britse premier. Bij aankomst in Downing Street zal hij voor de deur in de streng beveiligde straat een toespraak houden, om daarna te worden verwelkomd door zijn staf en de ‘Cabinet secretary’, Sir Mark Sedwill.

Naar verwachting laat Johnson er geen gras over groeien. Hij zal morgenavond al de eerste benoemingen van nieuwe ministers bekendmaken: voor Financiën, Binnenlandse en Buitenlandse Zaken en Defensie. Overmorgen en vrijdag vult hij de andere plekken in zijn nieuwe regering in. Dan wordt ook duidelijk bij welke buitenlandse regeringsleiders zijn hart ligt. 

Op die dag is ook een eerste ronde van telefonische kennismakingen gepland. Mogelijk staat Donald Trump als eerste op de lijst, gevolgd door de belangrijkste Europese leiders, Angela Merkel en Emmanuel Macron. Ook Leo Varadkar, de premier van Ierland, zal hoog op het lijstje staan. De grens met het buurland langs Noord-Ierland, speelt een cruciale rol in de onderhandelingen met de EU over de brexit. Ierland blijft lid van de Europese Unie, dus hoe moet die grens na het Britse vertrek worden beheerd?

De namen die worden genoemd als naaste adviseurs van premier Boris Johnson doen vermoeden dat hij het in de aanloop naar de brexit hard zal spelen in relatie met de EU. Oliver Lewis is voormalig onderzoeksdirecteur van Vote Leave. David Frost, een diplomaat met veel ervaring in Brussel, zal hoogstwaarschijnlijk Johnsons vooruitgeschoven post in de Europese hoofdstad zijn.

De keuze voor Boris Johnson als nieuwe leider van de Conservatieve Partij, die in tegenstelling tot in andere democratieën premier kan worden zonder algemene verkiezingen, is zowel in eigen land als in het buitenland omstreden. Hij staat bekend als een ongeleid projectiel, een man die van de ene dag op de andere van principe kan veranderen omdat hij vooral aan zijn eigen carrièrekansen zou denken. 

Volgens voorstanders, die vooral te vinden zijn in het blanke, oudere ledenbestand van de Conservatieve Partij, is hij de beste man op de beste plek. Een man die harde besluiten, zoals een no deal-vertrek uit de EU, niet uit de weg gaat. Tegenstanders noemen hem een sloopkogel, een leider die het Verenigd Koninkrijk in de afgrond zal storten, uiteen zal scheuren.

Boris Johnson zal het vanaf de eerste minuut ook niet makkelijk hebben. Hij wordt premier in ‘oorlogstijd’. Groot-Brittannië is momenteel verwikkeld in ‘een tankeroorlog’ met Iran die het land direct partij heeft gemaakt in het oplopende conflict tussen de Verenigde Staten en Iran over het nucleaire programma van dat land.