Londen is vanaf vandaag een National Park. ‘Stadsmensen raken de verbinding met de natuur kwijt’

Het was een subtiele manier om de hoofden van de Londense bobo’s binnen te dringen. Artistiek in beeld gebrachte vossen, dassen, spechten en watervogels schreeuwden vanaf de buitenmuren van het stadhuis in Londen om de aandacht van de lokale politici.

De inzendingen voor de fotografiewedstrijd met het Londense wildlife als thema doen niet meteen denken aan het leven in een wereldstad. Toch raakten passanten snel gewend aan het idee van de vaak onzichtbare stadsbewoners. Want ja, de vos, de specht en de fuut en de meerkoet zijn nu eenmaal ook inwoners van de Britse hoofdstad.

Nagelnieuw

Vandaag roept de stad Londen met een week van festiviteiten haar nagelnieuwe status uit: ’s werelds eerste National Park City. Met de zegen van de burgemeester. In 2050 wil de Londense burgemeester Sadiq Khan minstens de helft van de hoofdstad groen laten kleuren. Khan stopte daarvoor 12 miljoen pond (ruim 13 miljoen euro) in de ‘Greener City Fund’.

Het fonds ondersteunt ruim 200 groene gemeenschapsprojecten, van het organiseren van een grootschalig boomplantweekend en gratis demonstraties bijenhouden tot fitnesssessies in de buitenlucht. Daarnaast werd een Greener City Map ontworpen die alle burgerinitiatieven in kaart bracht, als een leidraad voor burgers die willen bijdragen aan projecten uit de buurt.

Het omdopen van Londen tot nationaal park is het hoogtepunt van een jarenlange campagne van initiatiefnemer Daniel ­Raven-Ellison. Voor de geograaf en oud-­aardrijkskundeleraar begon het als denk­oefening. Kon hij een stad en een nationaal park met elkaar verbinden? Zijn doel was prikkelen, vastgeroeste ideeën over groen in de stedelijke omgeving openbreken. De stad, zo redeneerde Raven-Ellison, is misschien wel de meest natuurrijke regio in het Verenigd Koninkrijk.

Stadsvos

Ons traditionele denken over natuur moet worden uitgedaagd, vindt Raven-Ellison. Waarom zou stadsnatuur minder waard zijn dan een regenwoud, of een woestijn? ­Waarom is een stadsvos niet even intrigerend als een woestijnvos? “De stad is ook een landschap”, zegt Raven-Ellison aan de telefoon.

“Voor een geograaf zijn steden even interessant om te verkennen als woestijnen en bossen. Er is het steeds weerkerende relaas dat steden vies zijn. Of dat stadsdieren zoals duiven minder puur zijn in hun wildheid. Simpelweg omdat ze in contact komen met mensen of in hun buurt leven? Dat is onzin.”

Raven-Ellison ziet het idee dat buitengebieden de meest geschikte omgeving zijn voor fauna en flora als een grote misvatting. “Begrijp me niet verkeerd, het is geen debat tussen de stad en het platteland. Beide zijn waardevol op hun eigen manier. Maar het idee dat stedelijke natuur een trede lager hoort, is best gek. Het is namelijk rijker dan we denken.”

Gezonde habitat

“We erkennen dat orang-oetans water, zuivere lucht en bomen nodig hebben, en we verwachten dat charismatische dieren als panda’s of walvissen in een gezonde habitat leven. Maar dat geldt ook voor de mensen en de 15.000 andere soorten die in Londen leven. Stadsmensen raken de verbinding met de natuur kwijt. Zowel mentaal als fysiek drijven we ervan weg. Eén op de zes Londense kinderen bezocht het voorbije jaar geen enkele keer een groene plek in de stad. Het verdwijnen van die gewoonte schaadt ons mentaal welzijn.”

Het project National Park City kreeg vorm tijdens grote openbare brainstormsessies met burgers uit allerlei kringen. Van onderop werd het initiatief gevoed door ideeën en dromen van verschillende Londense burgers. Raven-Ellison probeerde kinderen, ouders, wetenschappers, mensen uit de cultuursector maar ook politici mee te laten dromen over hoe de stad er in de toekomst uit zou kúnnen zien. “Wat als je zou kunnen zwemmen in de Thames? Wat als we de natuur voorrang geven op bussen en auto’s?”

Extra bloemetje

Die vragen ontwikkelden zich al snel tot de volgende stap: ‘Waarom doen we dat niet gewoon?’ Raven-Ellison: “Waarom is onze stad niet groener dan ze is? Hoe kan het dat er geen school is die onze kinderen op een goede manier over het milieu leert?”

Volgens de geograaf heeft Londen een nieuw frame, een nieuw kader nodig. “De stad is niet alleen commercie, uitgaan en cultuur. Het is ook een fijne plek om te wonen, met natuur die goed is voor ons welzijn. Dat idee wilde ik graag aanwakkeren onder Londenaars. Of het nu een individu is die een extra bloemetje in zijn voortuin plant of een politicus die de bestaande parken wil verdedigen of uitbreiden. We moeten de stad opnieuw inlijsten, en dan met een mooie, groene rand.”

Voor Raven-Ellison was het belangrijk om het groene thema uit de activistische sfeer te halen. “De echte verandering moet komen van de kunstwereld, sportfiguren, verhalenvertellers, de songwriters, de artiesten en dichters. Zodra de culturele leiders zich om het milieu bekommeren, krijgt het thema vanzelf vleugels. Dat maakt het krachtiger. Milieuactivisme zit nog erg in een niche, het is net zoiets als houden van ballet, of van rapmuziek of van treinspotten. Veel mensen waarderen het, maar écht betrokken raken ze zelden.”

Foie gras-activisme

Milieuactivisme kent een zekere starheid die Raven-Ellison ‘foie gras environmentalism’ noemt: “De houding van: ons verhaal is moreel goed, dus zo hoort het. Dat heeft iets arrogants. Je kan mensen geen milieuverhaal opleggen waar ze niet om vragen. Het mag geen dwangvoeding worden. Stel hen zelf de vraag wat ze zouden willen. Laat mensen het zelf invullen.”

De vraag vanuit burgers om groen moet omhoog, zegt Raven-Ellison. “Keer het om, mensen moeten het gaan wíllen. Marketeers van grote bedrijven zijn heel succesvol in het verhogen van de vraag naar van alles en nog wat. Laten we hetzelfde doen met natuur, en groen als product zien. Er is te lang geen vraag naar geweest in onze stad. We kunnen toegroeien naar wat Londenaars echt willen. Maar soms weten mensen niet eens dat ze het willen. Het enige wat we moeten doen, is de vraag aanwakkeren.”

Bij de halve stad groen

Londen heeft al behoorlijk wat groen. Zo bestaat 47 procent van de stad nu al uit parken, tuinen en bossen. En 2,5 procent is blauw – vijvers, plassen, kanalen, rivieren, meren. De ambitie om Londen nog groener te kleuren heeft te maken met het vooruitzicht dat het inwonersaantal in 2050 oploopt tot 11 miljoen.

Niet alleen kampt de stad al jaren met ­hoge emissies – vooral autoverkeer is een groot probleem – ze kleurt ook alsmaar grijzer van de gebouwen. Die ontwikkeling omkeren is een huzarenstukje, zegt Raven-Ellison. “Maar als elke Londenaar zich bekommert om een vierkante meter groen, kunnen we er komen. Die bevolkingsgroei kan je wat dat betreft ook als kracht inzetten.”

“In verschillende nationale parken wereldwijd bestaan regels die ervoor zorgen dat de kennis en ervaring van de lokale bevolking worden aangewend om landschappen te beheren. Stadsmensen moeten zelf inzien dat zij ook een deel van dat verhaal kunnen zijn en dat zij die macht hebben. Steden zijn de plekken waar mensen het makkelijkst impact kunnen maken.”

Negen miljoen visies

De naam National Park City creëert hoge verwachtingen. Raven-Ellison: “Tegen mensen die zeggen dat het een lege huls is, zeg ik: doe iets voor de natuur, en het zal iets voor jou doen. Natuurlijk denkt niet elke Londenaar er hetzelfde over. Er is niet één, maar er zijn negen miljoen visies voor Londen.

“Alleen al door erover te praten bereik je iets. Mensen horen ervan, en doen dan ineens wandelingen die ze nooit eerder ­hebben gemaakt, maken hun tuin wilder, weelderiger, laten klimop plots wél groeien, maken hun vijvertjes schoon of doen mee aan buurtprojecten. Of ze kijken gewoon net iets vaker met verwondering om zich heen.”

Al maakt hij zich geen illusies, Londenaars zullen niet plotsklaps in een compleet andere stad opstaan. “Ik zie de winst meer in de ­kleine triviale dingen die een verschil zullen maken. Het wordt een klus van lange adem.”

Lees ook:
De smerige lucht in Londen doet niet onder voor die in Peking
Het leek zulk heerlijk lenteweer in Londen, afgelopen week. Mensen liepen over straat zonder jas, met zonnebril op en ijsjes likkend. Ondertussen hing er een smogfront van ongekende omvang boven de ­Britse hoofdstad.

Hoe vreemdelingen en vossen in Londen overleven
Aminatta Forna schetst de moderne metropool als een rijke biotoop waarin alles samenhangt.

In de stad krioelt het van de dieren

Verontwaardigde rivierkreeften en knuffelende gierzwaluwen: Ook in Amsterdam krioelt het van de dieren. De film ‘De Wilde Stad', die vorig jaar in de bioscoop verscheen, bracht dat in beeld.