Genoegdoening voor de ‘Moeders van Srebrenica’ is nog ver weg
Waar het hof in 2017 uitkwam op 30 procent, noemt de Hoge Raad de Nederlandse Staat voor 10 procent verantwoordelijk voor de dood van 350 moslimmannen in Srebrenica.
Het is het begin van het einde van een jarenlange strijd. Nu de Hoge Raad zich heeft uitgesproken over de vraag of de Nederlandse Staat aansprakelijk is voor de dood van moslimmannen in Srebrenica in 1995, is de juridische weg in Nederland bewandeld. Maar nog steeds is het voor de ‘Moeders van Srebrenica’ niet klaar.
Zo kan de Hoge Raad wel geoordeeld hebben dat de Staat voor tien procent aansprakelijk is voor de dood van 350 mannen, maar tien procent van wat? Over het schadebedrag moeten de nabestaanden van de omgebrachte mannen – verenigd in de Moeders van Srebrenica – er nog met de Staat uitkomen. En gezien zijn ervaring met hoe het contact tot nu toe verliep, sluit de advocaat van de moeders, Simon van der Sluijs, nieuw juridisch gesoebat daarover niet uit.
Bovendien is er ook nog de optie om naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te stappen. Door de moeders wordt dat overwogen. De teleurstelling overheerst. Al is dat direct na de beslissing van de Hoge Raad vooral ingegeven door het feit dat de tolk om onduidelijke redenen niet naast hen mocht zitten. Ze hebben geen woord kunnen volgen. Vernederend, vonden de moeders.
Zij willen dat de Nederlandse staat alle verantwoordelijkheid draagt voor de vreselijke gebeurtenissen op 12 en 13 juli 1995, toen onder toeziend oog van Dutchbat duizenden moslimmannen van vrouwen en kinderen werden gescheiden door het Bosnisch-Servische leger. Al die mannen werden uiteindelijke geëxecuteerd. De Staat bleef de afgelopen jaren juist procederen om volledig blaamvrij te eindigen.
De juridische uitkomst ligt er dus tussenin. Nederland wist dat de mannen risico liepen, concludeert de Hoge Raad, maar de Staat is maar een klein beetje aansprakelijk voor hun dood. Een klein beetje, omdat de Nederlanders militairen in Srebrenica in Bosnië-Herzegovina opereerden onder VN-vlag en niet onder Nederlands commando.
Dat was pas zo toen Dutchbat overging tot evacuatie van de eigen compound en het directe gebied eromheen, waar inmiddels duizenden vluchtelingen zaten die door het Bosnisch-Servische leger waren verdreven uit hun enclave.
Dutchbat vormde een sluis waardoor vluchtelingen liepen. Het gerechtshof oordeelde eerder dat het de Bosnische-Serviërs zo wel erg makkelijk werd gemaakt om de mannen eruit te pikken. De Hoge Raad ziet dat anders. Ook zonder sluis was de evacuatie doorgegaan en waren de mannen er waarschijnlijk uitgehaald.
Waar Nederland volgens de Hoge Raad wel onrechtmatig handelde, was bij de 350 mannen die op de compound zelf zaten. Hen werd niet de keuze geboden te blijven. Was dat wel gebeurd, dan hadden ze het mogelijk overleefd. De Hoge Raad schat die kans op 10 procent. Het hof kwam twee jaar geleden uit op 30 procent.
Die percentages zou je onderbouwd natte vingerwerk kunnen noemen. Niemand weet wat er gebeurd zou zijn als de mannen op de compound waren gebleven. De Hoge Raad redeneert dat het Bosnisch-Servische leger er waarschijnlijk alles aan zou hebben gedaan om de mannen alsnog van de basis af te krijgen. Ze waren met veel meer en beter bewapend dan de Nederlandse Dutchbat-militairen.
Dus moeten de moeders het doen met tien procent. Al blijft het ook wat betreft Dutchbatter Olaf Nijeboer, aanwezig bij de uitspraak, hier niet bij. Hij roept premier Mark Rutte op om in de VN te pleiten voor het compenseren van de overige negentig procent. Ondanks de immuniteit van de VN, is het volgens hem een kwestie van verantwoordelijkheid. “De internationale gemeenschap heeft gefaald in Srebrenica. Genoegdoening voor de nabestaanden is belangrijk.”
In die emotie vinden de Dutchbatter en de Moeders van Srebrenica elkaar. Met behulp van een tolk komen ze gezamenlijk voor het gebouw van de Hoge Raad tot de conclusie dat niet de Nederlanders of de Nederlandse militairen blaam treft. Het was ten eerste het Bosnisch-Servische leger. En ten tweede de staten die beloofden de mannen tegen dat geweld te beschermen.
Goed dat er duidelijkheid is, zegt het kabinet
Het kabinet aanvaardt de uitspraak van de Hoge Raad dat de staat deels aansprakelijk is voor de dood van zo’n 350 Bosnische moslimmannen tijdens de val van Srebrenica in 1995.
“Het is goed dat er nu duidelijkheid is gekomen”, reageert minister Ank Bijleveld-Schouten van Defensie. “Wij willen nogmaals ons medeleven uitspreken met de nabestaanden van de slachtoffers”, zegt Bijleveld. “De genocide van Srebrenica mag nooit worden vergeten.” Het kabinet gaat de komende tijd kijken hoe het invulling geeft aan de uitspraak.
1995: Het Bosnisch-Servische leger opent de aanval op Srebrenica waar Dutchbat is gestationeerd. De aanval eindigt in een drama. Servische troepen voeren meer dan 7000 moslimmannen af die niet meer terugkeren. Het blijkt uiteindelijk de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog.
2002: Het Niod stelt in april dat de vredesoperatie slecht is voorbereid, maar dat Dutchbat weinig te verwijten valt. De Nederlandse eenheid kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van de moslims. Justitie zegt daarom in november dat ze in het Niod-rapport geen aanleiding ziet een onderzoek in te stellen.
2014: De rechtbank in Den Haag bepaalt dat Nederland aansprakelijk is voor de deportatie van ruim driehonderd moslimmannen vanaf de Dutchbat-compound op 13 juli 1995. Daarmee is de staat ook aansprakelijk voor de schade die de directe familieleden van de slachtoffers hebben geleden.
2017: Het gerechtshof in Den Haag oordeelt in juni dat de Nederlandse staat aansprakelijk is voor de dood van ongeveer 350 moslimmannen in Srebrenica. De staat is volgens het hof slechts deels — voor dertig procent — aansprakelijk voor de geleden schade van de nabestaanden.
2019: De Hoge Raad verlaagt dat percentage naar tien procent. (Bron: anp)
Lees ook:
Zo kwam het gerechtshof eerder tot zijn beslissing
Vier vragen over dat vonnis.
Stel de Nederlandse staat helemaal niet aansprakelijk
Dat adviseerde de advocaat-generaal eerder dit jaar.