Haar ex-man ontvoerde hun vier kinderen naar Syrië: ‘Hij was als een wolf in schaapskleren’

Meteen nadat ze aangifte heeft gedaan op 24 juni dit jaar, reist Rasha Saleh (28) af naar het centrum van Den Haag. Haar handen omklemmen een foto waarop vier stralende meisjes staan. De foto is onlangs genomen op een bruiloft van een vriendin. De meisjes van 7, 5, 4 en 2 jaar oud dragen feestelijke kleding.

Onder de foto heeft de uit Syrië afkomstige Saleh, die nauwelijks Nederlands spreekt, met behulp van een vertaalmachine geschreven: ‘Help, mijn kinderen zijn ontvoerd. Ik wil met een journalist spreken.’ Voorbijgangers werpen haar vreemde blikken toe, sommigen lopen met een grote boog om haar heen.

Een dag eerder, in de avond van 23 juni, tuurt Saleh bij haar ex-man naar binnen en treft een leeg huis aan. Ze weet meteen: hier klopt iets niet. Mostafa, van wie ze begin dit jaar scheidde, had dat weekend volgens de nieuwe omgangsregeling het gezag over hun vier kinderen. Volgens afspraak zou ze de kinderen zondag weer ophalen.

Die nacht wordt ze om half 2 gebeld. Het is Mostafa. ‘Hij zei grappend: maak je geen zorgen, ik kom eraan met de kinderen. Toen wist ik zeker dat hij ze had ontvoerd.’

Prinsessenjurken

Rasha Saleh vertelt haar verhaal in het kleine Haagse driekamerappartement dat het gezin in 2016, een jaar na hun aankomst in Nederland, kreeg toegewezen. Op de opgemaakte bedjes liggen de knuffels van de kinderen, in de kasten hangen prinsessenjurken. ‘Voor papa’, staat op een knutselwerkje van de 5-jarige Berivan, dat met een magneet op de koelkast hangt.

‘Het is voor mij eigenlijk onmogelijk om nu in deze woning te zijn’, zegt Saleh. Met haar neuspiercing, roodgelakte nagels en loshangende haren is ze een opvallende verschijning. Ze komt uit een vrijgevochten gezin uit de liberale Syrische kustplaats Tartous, vertelt ze. Heel anders dan Mostafa, die afkomstig is uit een streng-religieus Koerdisch gezin uit het conservatieve Raqqa.

Ze was 18 toen ze hem via haar broer, die net als Mostafa in het leger diende, leerde kennen. Dochter Hain werd geboren in Raqqa, waarheen het stel na een door beide families bekritiseerd huwelijk verhuisde. Toen dochter Berivan twee jaar later volgde, was de oorlog in Syrië in volle gang. Mostafa sloot zich aan bij het Koerdische PKK-leger om tegen terreurgroep IS te vechten. ‘Ik zag hem in die tijd nauwelijks’, zegt Saleh. ‘Hij kwam eens in de twee maanden thuis bij ons gezin.’

Spanningen

Toen de situatie verder verslechterde − IS riep Raqqa uit tot hoofdstad van het kalifaat − besloot het gezin naar Turkije te vluchten. De spanningen hadden hun uitwerking op de relatie. ‘Mostafa had ook thuis een legermentaliteit’, zegt Saleh. ‘Hij kon me straffen om de kleinste dingen.’ Maar, zo zegt ze ook, ‘hij kon erg open en hartelijk zijn. Hij was als een wolf in schaapskleren. Ik hield van hem en de kinderen hielden van hem.’

Vanwege ‘de privacy van de kinderen en hun veiligheid’ maakte de politie de ontvoering uit Den Haag pas afgelopen donderdag bekend. In 2017 had de politie te maken met een vergelijkbare situatie: een Syrische statushouder uit Enschede was zonder toestemming van de moeder met zijn drie kinderen naar het buitenland vertrokken. Elf dagen later doken ze op in een trein in Hongarije.

Ook in deze zaak was sprake van een vechtscheiding, wat relatief vaak voorkomt bij kindontvoeringen, zegt Coşkun Çörüz, directeur van het Centrum Internationale Kindontvoering (IKO). ‘Je neemt een kind niet zomaar mee, meestal is er een conflict.’

Ontvoeringen onder asielzoekers en statushouders komen in toenemende mate voor, constateert het IKO, dat in 2017 in totaal 288 meldingen van kindontvoeringen noteerde. De oorzaken zijn volgens Çörüz erg divers. Het kan te maken hebben met heimwee of omdat de integratie niet is gelukt. Daar komt bij dat echtscheidingen onder Syrische statushouders in Nederland veelvuldig voorkomen.

Een onderzoeker schatte in februari in deze krant dat 50 procent van de Syrische stellen in Nederland overweegt te scheiden of in scheiding ligt. Dit komt, kort door de bocht, omdat Syrische vrouwen in Nederland emanciperen en hun relatie in een ander daglicht gaan zien. Bij mannen leeft de angst dat hun vrouwen zich in de vrije westerse cultuur te losbandig gaan gedragen.

Bergafwaarts

Sinds Saleh en Mostafa in Nederland wonen, gaat het bergafwaarts. Mostafa is opvliegend: als hun oudste dochter per ongeluk het strijkijzer op de vloerbedekking laat vallen, waardoor er een gat ontstaat, drukt hij het apparaat voor straf op haar hand. Het dieptepunt volgt op een avond in mei 2017. Saleh is net vijf dagen bevallen van hun vierde dochter als Mostafa dronken en gedrogeerd thuiskomt. Verwijtend vraagt hij waarom ze niet heeft gekookt. Omdat ze herstellende is van haar bevalling, legt Saleh uit. 

Uit wraak bindt Mostafa haar die avond vast op de bank, waar hij haar mishandelt en verkracht. Een buurvrouw brengt haar de volgende dag met ademhalingsproblemen en een borstinfectie naar het ziekenhuis, waar ze zeven dagen blijft. 

Na het incident krijgt het gezin hulp van Stichting PerspeKtief en een gezinscoach in dienst van de gemeente Den Haag. Mostafa wordt een half jaar uit huis geplaatst. Vanaf zijn nieuwe adres in Scheveningen dreigt hij zoutzuur over zijn vrouw te gooien. Niet veel later staat hij voor haar deur met een flesje vloeistof, die hij in haar gezicht gooit. Water, zo blijkt.

Drie keer doet Saleh aangifte van mishandeling. Om te voorkomen dat alle vier de kinderen uit huis worden geplaatst, raadt de gezinscoach aan een omgangsregeling te treffen. Ze zijn inmiddels gescheiden. De oudste kinderen zullen bij hun vader wonen, de jongsten bij hun moeder. In het weekend wonen ze afwisselend bij hun moeder of vader.

In 70 procent van de gevallen is het de moeder die haar kinderen ontvoert, zegt Coşkun Çörüz van het Centrum Internationale Kindontvoering (IKO). ‘Met de ­beste bedoelingen, omdat ze bijvoorbeeld denken dat hun kinderen beter af zijn bij familie in het buitenland. De meeste moeders realiseren zich niet dat ze bezig zijn met een ontvoering.’

Het IKO zet in op preventie in de vorm van mediation, om te voorkomen dat een relatie uitmondt in ontvoering. ‘Op zo’n moment heb je een driedubbele achterstand’, zegt Çörüz. ‘40 à 50 procent van de kinderen die naar het buitenland zijn ontvoerd, keert niet terug.’

Vooral het terughalen van kinderen uit landen die het Haags kinderontvoeringscontract niet hebben ondertekend, is lastig. Het contract biedt geen garantie op een succesvolle afloop, maar voorziet wel in duidelijke juridische spelregels, zoals dat het kind terug moet keren naar de laatste verblijfplaats.

Syrië heeft het contract niet ondertekend. En ook een land als India, waar het ontvoerde meisje Insiya al bijna drie jaar bij haar vader verblijft, behoort niet tot de ondertekenaars. Nederland staat in zo’n geval vaak machteloos.

Terug in Raqqa

Op vrijdag 21 juni  haalt Mostafa de kinderen op van crèche en school en vertrekt naar Duitsland, waar familie woont. Daarna reist hij door naar Oostenrijk, wederom naar familie. Saleh krijgt een broer van Mostafa te pakken die bevestigt dat de kinderen daar zijn. ‘Hij zei: ik kan ze wel terugbrengen, maar ik heb geen geld. Stuur me duizend euro en bij de overdracht nog eens tweeduizend.’ Saleh stuurt het geld op aanraden van de politie niet, maar sluist wel een kopie van zijn id-kaart en bankgegevens door. 

Volgens de informatie van Saleh − de politie kan dit niet bevestigen − verblijven Mostafa en de kinderen twaalf dagen in Oostenrijk. Van daaruit vliegen ze naar Turkije. Twee dagen later duiken ze op in Raqqa, in het huis waar ze als pasgetrouwd meisje met Mostafa heeft gewoond.

‘Het lijkt een goed voorbereide actie’, zegt politiewoordvoerder Dick Goijert. Hij benadrukt dat er alles aan is gedaan om de kinderen op te sporen. ‘Direct na de aangifte is er een Internationaal Opsporingsbevel uitgegaan en zijn de Duitse en Oostenrijkse autoriteiten op de hoogte gesteld. Zij hebben daar ook op geacteerd. Helaas heeft dit niet geleid tot het bekend worden van de verblijfplaats van de ex-partner.’

Vanuit Raqqa heeft Mostafa laten weten dat het zijn droom is om Saleh te vermoorden. ‘Kijk’, zegt ze, terwijl ze huilend foto’s van de kinderen op haar telefoon toont die een familielid van Mostafa in het geniep heeft gestuurd. ‘Alle vreugde is uit hun ogen verdwenen. Ze leven daar als zwervers. Er is geen elektriciteit in Raqqa, soms is er geen water. Alle scholen zijn dicht. Elk moment kan het conflict daar weer oplaaien.’ 

Het liefst zou Saleh meteen naar Syrië vertrekken om haar kinderen terug te halen, maar haar status (een tijdelijke verblijfsvergunning) maakt het onmogelijk om vanuit Syrië weer terug naar Nederland te keren. ‘Dat wil ik niet voor mijn kinderen. Ik moet mijn hoofd koel houden en denken aan hun toekomst.’

De Volkskrant heeft het verhaal van Saleh zoveel mogelijk gecheckt via documenten en Whatsapp-gesprekken.