Direct naar artikelinhoud
OpinieLandonteigening in Zuid-Afrika

Tweede Kamer trapt in propaganda-offensief van Zuid-Afrikaanse rechts-extremisten

Met de steun aan onderzoek naar blanke boeren in Zuid-Afrika trapt Nederland in racistisch vertoog, betoogt Bart Luirink.

Het monument in Zuid-Afrika te nagedachtenis aan de al ruim 2000 blanke boeren die sinds het einde van de apartheid in 1994 werden vermoord.Beeld EPA

De Tweede Kamer toont zich bezorgd over de ‘dreigende landonteigening van blanke boeren zonder compensatie’ in Zuid-Afrika, bleek op 1 juli. Een motie van deze strekking werd ingediend door het CDA-Kamerlid Van Helvert en verwierf de steun van VVD, SGP, CU, PVV, FvD en 50Plus.

In de dagen ervoor plaatste Van Helvert een opmerkelijk filmpje op Twitter. Hij spreekt daarin over ‘moorden, martelingen en onteigeningen van boeren’. Volgens het Kamerlid zijn er ‘30.000 boeren verdwenen’ en ‘de overheid doet niks’. Van Helvert eist een onderzoek, ‘bijvoorbeeld door de Verenigde Naties’, omdat het onderwerp ‘niet moet worden overgelaten aan rechtse extremisten die zo hun racistische ideeën willen ventileren’.

Het met elkaar verbinden van ­geweld tegen witte boeren en de landkwestie in Zuid-Afrika is de kern van het propaganda-offensief dat rechtse extremisten in dat land recentelijk op gang hebben gebracht. Het is buitengewoon misleidend.

Om te beginnen laten alle gezaghebbende onderzoeken zien dat blanke boeren niet vaker slachtoffer zijn van geweld dan hun zwarte landgenoten. Ze lopen vermoedelijk zelfs minder kans een aanval met de dood te bekopen. Het bestaan van een ­genocide gericht tegen blanke ­boeren wordt in alle onderzoeken ­afgedaan als een ‘mythe’.

Een paar cijfers: tussen 1 april 2017 en 30 maart 2018 werden in Zuid-Afrika 62 boeren vermoord (van wie zestien zwart). Dat is twee op de 100 duizend inwoners en dat is achttien keer lager dan het aantal slachtoffers van geweld in de Zuid-Afrikaanse maatschappij als geheel. Het zijn ­huiveringwekkende aantallen, die de pogingen om het slachtofferschap wit te wassen des te cynischer maken.

Ook van een grootscheepse herverdeling van land is geen sprake. Mij lijkt dat eerlijk gezegd betreurenswaardig. De massale landonteigening van zwarten was voor de VN een van de ­redenen om de apartheidspolitiek tot een ‘misdaad tegen de menselijkheid’ uit te roepen. Er is alle reden om aan deze historische onrechtvaardigheid een einde te maken. De Zuid-Afrikaanse regering gaat echter uiterst omzichtig te werk.

De grondwet staat landonteigening zonder compensatie toe. De ­regering heeft aangekondigd te willen preciseren wanneer daartoe kan worden overgegaan. Gedacht wordt onder meer aan grond onder gebouwen waarvan de eigenaren verdwenen zijn. In het parlement kondigde president Ramaphosa onlangs aan dat hij vooral staatsgrond wil verdelen. Critici verwijten hem dat zo’n aanpak pas over enkele generaties zal leiden tot een verdeling die recht doet aan de samenstelling van de ­bevolking.

Bij verschillende reportages die ik in Zuid-Afrika maakte over ‘farm killings’ viel mij op dat wrok en trauma soms een rol speelden in motieven van aanvallers. Echter, geen enkel onderzoek heeft ook maar een flintertje bewijs opgeleverd van een georkestreerde aanpak gericht op uitroeiing van blanke boeren, zoals lobbygroepen beweren.

Op zijn account maakt Van Helvert er melding van dat hij zijn filmpje onder de aandacht van Steve Hofmeyr heeft gebracht. Deze muzikant mag je gerust een rechtse extremist noemen. Onlangs werd tegen hem een aanklacht ingediend nadat hij Phumzile van Damme, een parlementslid van de oppositiepartij Democratische Alliantie, en Mandela’s dochter Zindzi met de dood had bedreigd. Hofmeyr wordt het optreden in Zuid-Afrika inmiddels nagenoeg onmogelijk gemaakt omdat de sponsoren van zijn concerten, doorgaans blanke bedrijven, hun handen ervan aftrekken.

Een vijfduizend leden tellend ­forum van verontruste witte Zuid-Afrikanen ageert fel tegen de muzikant en de lobby die de wereld wil doen ­geloven uit naam van alle stamverwanten te spreken.

In plaats van rechts-extremisten de wind uit de zeilen te nemen, is Van Helvert met zijn filmpje en motie nu juist in hun vaarwater terecht gekomen. Geen wonder dat zijn actie in die kringen dan ook viral gaat.

Bart Luirink is hoofdredacteur van ZAM Magazine en voormalig correspondent in Johannesburg.