Hoeveel invloed heeft Amerikaans religieus-rechts in Europa?
Europese rechts-nationalisten krijgen geld uit de VS via onduidelijke kanalen. Onderzoekers lichten een tipje van de sluier op.
Hoe zou het komen dat er steeds meer religieuze en ultra-conservatieve waarden opduiken in de retoriek van rechts-nationalistische leiders in Europa, bij de Italiaan Matteo Salvini, de Française Marine Le Pen of de Hongaar Viktor Orbán, vragen Mary Fitzgerald en Claire Provost zich af in een artikel op de site van The New York Review of Books. Het was hen ook al opgevallen hoe gelikt de politieke vertogen van deze leiders en hun medestanders zijn geworden, hoe gedisciplineerd hun partij-organisaties en hoe effectief hun benadering van een breed scala aan kiezers. Een langdurig onderzoek van hun organisatie, OpenDemocracy, bracht een deel van het antwoord: de machtige Amerikaanse streng-christelijke organisaties staan hen bij met advies en miljoenen dollars aan donaties.
De bemoeienis van de Amerikaanse alt-right is geen geheim, zeker na alle ophef rond het gesjeesde plan van Steve Bannon (voormalige rechterhand van president Trump) om in een Italiaans klooster een kaderschool voor Europese rechts-nationalisten op te richten. De omvang van de geldstromen is echter duister, daarom spreken Fitzgerald en Provost van ‘dark money’.
Belastingdienst
Onderzoekers van OpenDemocracy gingen te rade bij de federale belastingdienst en achterhaalden zo twaalf prominente christelijke actiegroepen in de VS die bij elkaar rond de 50 miljoen dollar in tien jaar tijd hebben overgemaakt naar verwante clubs in Europa; welke dat zijn, hoeven ze niet te melden.
Je kunt je afvragen of zulke steun erg is. Er zijn veel Amerikaanse filantropen en instellingen die geld doneren aan Europese initiatieven. De opvallendste is Open Society van George Soros, de grote vijand van Orbán. Die verwijt Soros inmenging in binnenlandse zaken en aantasting van de Hongaarse normen en waarden, maar blijkt via de achterdeur ook Amerikaans geld te ontvangen. Het verschil is openheid en transparantie. OpenDemocracy zelf bijvoorbeeld is een onafhankelijk onderzoeks- en onlinepublicatieplatform en heeft als een van de vele institutionele donoren ook Open Society en de Ford Foundation, maar de volledige lijst staat op de site.
Die 50 miljoen in tien jaar lijkt niet veel, maar het is maar het topje van de ijsberg, schrijven Fitzgerald en Provost. Er zijn veel meer organisaties en de onderzoekers namen nu al duizenden pagina’s van de belastingdienst (IRS) door. Van de grootste christelijke donor, de Billy Graham Evangelical Association, waren de jongste gegevens nog niet beschikbaar. Bovendien zijn de bedragen voor Amerikanen laag, maar voor Europa, waar dit soort donaties een veel kleinere rol in de politiek spelen, wel substantieel.
Het naspeuren van de bestemming in Europa is lastiger. Maar de onderzoekers achterhaalden bijvoorbeeld dat het meeste donorgeld van Heartbeat International – dat vrouwen wereldwijd van legale abortussen probeert af te houden – naar Italië ging.
CitizenGo
OpenDemocracy deed een speciaal onderzoek naar de Spaanse extreem-rechtse organisatie CitizenGo, onder leiding van Ignacio Arsuaga. Een onderzoeker die zich voordeed als een potentiële donor kreeg van Arsuaga wat tips hoe hij beperkende wetgeving voor donaties aan campagnes van politieke partijen kon omzeilen. Hij deed ook een boekje open over hoe zijn groep steeds nauwer samenwerkt met andere rechts-nationalistische groepen en geld pompt in hun plaatselijke campagnes, ‘een verontrustende nieuwe tactiek’, volgens Fitzgerald en Provost.
Pikant is dat in het bestuur van CitizenGo ook een zakenpartner zit van de Russische ‘Orthodoxe Olicharg’ Konstantin Malofeev, tegen wie westerse sancties lopen wegens steun aan de Oekraïense rebellen.
De onderzoekers vonden personele banden tussen veel van de Amerikaanse pressiegroepen en medestanders van Trump, onder wie de broers Koch en de familie van minister van Onderwijs Betsy DeVos. Trumps advocaat Jay Sekulow is betrokken bij een religieuze groep die 12,4 miljoen dollar naar Europese geestverwanten overmaakte tussen 2008 en 2017.
De Amerikaanse lobbygroepen hebben invloed op de politieke agenda van de Europese rechts-nationalisten. Fitzgerald en Provost wijzen erop dat Salvini tegenwoordig vaak ‘gender-ideologie’ aanvalt. In Spanje ijvert het extreem-rechtse Vox voor afschaffing van wetten tegen sekse-gerelateerd geweld. Op het ultra-rechtse Wereldcongres van Families in Verona eind maart was de teneur duidelijk: tegen abortuswetten, tegen de ‘lgbtqi-gekte’, voor ouderwetse familiewaarden, tegen de ‘liberale’ paus, tegen klimaatmaatregelen en tegen al die linkse activisten.