Kerken krijgen allerlei nieuwe functies, maar worden vrijwel nooit een moskee
Kerken hebben hun lege gebouwen de laatste twintig jaar amper meer aan moslimgemeenschappen verkocht.
De verkoop van leegstaande kerkgebouwen aan moslimgemeenschappen is in de afgelopen jaren stilgevallen. Tot het jaar 2000 werden enkele tientallen kerken omgebouwd tot moskee, maar daarna is dat – ondanks de groei van het aantal moslims in Nederland – bijna niet meer voorgekomen. Dat heeft alles te maken met de veranderde houding tegenover moslims, zeggen experts.
Van de kerkgebouwen in Nederland die voor 1970 zijn gebouwd (bijna 5900) hebben ongeveer vijftig stuks een andere religieuze of spirituele functie gekregen. In ongeveer de helft van die gevallen gaat het om een moskee. Twee van die moskeeën werden na 2000 geopend, de rest allemaal vóór de eeuwwisseling. Na 2000 zijn honderden kerken herbestemd.
Die cijfers komen uit het onderzoek dat Trouw deed naar herbestemming van kerken in Nederland, waarvan de eerste uitkomsten vorige week werden gepubliceerd. Uit dat onderzoek blijkt dat van de bijna 6900 kerken in Nederland er inmiddels een kleine 1400 een andere bestemming hebben gekregen.
Allemaal protestants
De kerken die zijn veranderd in een moskee waren oorspronkelijk bijna allemaal protestants. Rooms-katholieken zijn tegen de verkoop van hun kerkgebouwen aan moslims. Als ze hun kerk aan andere gelovigen overdoen, moet het in principe om christelijke gemeenschappen gaan. ‘Een kerk kan niet worden bestemd voor niet-christelijke godsdiensten of levensovertuigingen’, schreven de Nederlandse bisschoppen in 2008.
Protestanten stonden er lange tijd veel makkelijker in. Als een protestants kerkgebouw door gelovigen van andere godsdiensten wordt gebruikt, is er weliswaar sprake van ‘vervreemding van de oorspronkelijke bedoeling van het gebouw’, meldt een protestants visiedocument uit 2009. Maar: ‘Het verdient toch aanbeveling eerder te kiezen voor de overdracht van een af te stoten kerkgebouw aan vertegenwoordigers van een andere wereldgodsdienst dan het voor profaan gebruik aan te bieden.’
Maar inmiddels zien ook protestanten liever niet dat hun kerkgebouw een moskee wordt. “In protestantse kringen is er geen absolute norm voor wat wel of niet kan in een kerkgebouw. Maar wat ik wel veel om mij heen hoor, is dat er geen moskee in de kerk mag. Dat heeft alles met deze tijd te maken”, zegt Jos Aarnoudse, directeur van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de Protestantse Kerk Nederland.
Sentiment
Petra Stassen ziet een soortgelijk sentiment bij rooms-katholieken. Als directeur van Kerkelijk Waardebeheer, een organisatie die christelijke gemeenschappen bijstaat bij vastgoedvraagstukken, voert ze veel gesprekken met parochies en protestantse gemeenten. “In het Midden-Oosten worden christenen vervolgd door moslims. Veel gelovigen vinden het raar als wij hier kerkgebouwen aan moslims overdragen terwijl elders hun christelijke broeders en zusters worden vermoord. Dat hoorde je tien jaar geleden veel minder.”
Overigens is niet duidelijk hoe vaak het voorkomt dat groepen moslims hun oog op een leegstaand kerkgebouw hebben laten vallen en vervolgens nul op het rekest krijgen.
De laatste keer dat een kerk moskee werd, was vorig jaar. Toen vestigde de islamitische vereniging Ahmadiyya Anjuman Isha’at Islam Lahore zich in de voormalige Thomaskerk in Den Haag, ondanks protesten van Geert Wilders en de anti-islamitische protestgroep Voorpost. De islam staat in een weinig positief daglicht, denkt voorzitter Robbert Mohammedamin van de nieuwe Haagse moskee. “We moeten de negatieve beeldvorming bijstellen. Wij staan voor vrede, voor de mensheid. We zijn in eerste instantie mensen onderling, dan pas komt het geloof.”
Het kerkenonderzoek van Trouw
Trouw deed onderzoek naar de herbestemming van kerken in Nederland. Daaruit bleek dat van de ongeveer 6900 kerkgebouwen in ons land er zo’n 1400 een andere bestemming hebben gekregen. Dat kunnen allerlei bestemmingen zijn, maar een culturele of maatschappelijke functie voor het kerkgebouw zijn het populairst. In Friesland worden de meeste kerken herbestemd.
Terwijl sluiting, leegstand en herbestemming van kerken lange tijd als een probleem van de kerken werd gezien, is het een probleem van de hele samenleving geworden. Want een lege kerk tast de leefbaarheid van dorpen en wijken aan.
Lees alles over het onderzoek van Trouw naar de herbestemming van kerken in Nederland op www.trouw.nl/kerkenonderzoek.