De productie van wierook zal in de komende 20 jaar halveren. Dat concluderen wetenschappers in een studie naar wierookbomen in de Hoorn van Afrika. "En als we niets doen, dan is wierook over een aantal decennia misschien helemaal verdwenen", zegt hoofdonderzoeker Frans Bongers, die de wierookprijs nu al ziet stijgen.
De veroorzakers van de afname zijn voornamelijk begrazing door rundvee, geiten en kamelen, branden en uitbraken van insectenplagen, blijkt uit een onderzoek van Ethiopische en Nederlandse wetenschappers dat vandaag is gepubliceerd.
"Het grootste knelpunt is dat er geen verjonging optreedt. De bomen groeien en gaan dood", legt Bongers uit.
Aantal bomen neemt snel af
Bongers is verbonden aan Wageningen University & Research en is een van de hoofdonderzoekers. Met een team wetenschappers is er jarenlang gemonitord op 23 verschillende locaties in Ethiopië, Eritrea en Soedan.
De hars van wierook wordt getapt van bomen en struiken die groeien in droge bosgebieden in de Hoorn van Afrika, Arabische schiereilanden en India. Deze studie laat zien dat populaties van de Boswellia papyrifera boom, de meest voorkomende bron van wierook, snel afnemen.
Nauwelijks verjonging bij wierookbomen
Bij 18 van de 23 onderzochte locaties groeiden nauwelijks jonge bomen. Op vier locaties is onderzocht hoe oud bomen zijn. Bij twee van de vier locaties vond al een halve eeuw geen regeneratie pleegt, bij de andere twee al 25 jaar niet.
Dat is volgens de onderzoekers om meerdere redenen zorgwekkend. "Het wordt op veel plekken gebruikt", zegt Bongers. Hij noemt kerken als voorbeeld, maar ook veel gebieden waar wierook een belangrijke culturele waarde heeft en wordt gebruikt voor allerlei ceremonies.
"Daarnaast is het belangrijk voor consumenten", zegt Bongers. Wierook wordt veel gebruikt in parfums, als losse stokjes of als bestanddeel voor essentiële oliën. Verder heeft wierook in bijvoorbeeld China en India een medicinale werking.
Prijs stijgt snel
Hoewel er nu nog volop geproduceerd wordt, merkt Bongers al een verschil. "Eerst was het twee euro per kilo, toen werd het zes, acht, nu twaalf euro per kilo. Soms ook meer. Bedrijven krijgen nu voor het eerst door dat het lastiger te krijgen is", stelt hij vast.
Volgens Bongers kan de verdwijning van de wierookbomen relatief simpel worden tegengegaan. "Het begint er al mee dat er hekken rondom de bomen komen, zodat vee niet alles weggraast. Ieder jaar hebben de locaties te maken met brand, dat kan je voorkomen door brandgangen te maken", zegt de professor.
Cultuuromslag nodig
Maar het is niet zo simpel als het klinkt, waarschuwt Bonger. De bosgebieden moeten beter beschermd worden, er moeten meer jonge bomen aangeplant en verzorgd worden en de bossen die het nu zwaar hebben moeten hersteld worden.
"Er zijn nu al betere richtlijnen, maar die moeten nog wel nageleefd worden", zegt Abeje Eshete, een Ethiopische collega van Bongers. "Niet alleen het management van bossen en bomen moet verbeterd worden, maar er is controle en management door de hele keten nodig." Daarbij is het volgens Eshete essentieel dat de inkomsten beter worden verdeeld, want die verhouding ligt nu scheef.
