Rutte roept op tot hogere lonen, maar haalde zelf jarenlang de kaasschaaf erover
Bedrijven, verhoog de lonen! Dat was de oproep van VVD-leider en premier Mark Rutte midden juni. Maar dezelfde Rutte haalt met zijn belastingbeleid al jaren de kaasschaaf over die lonen, om de staatsschuld zo snel mogelijk af te betalen. Dat blijkt uit een woensdag in economenblad ESB gepubliceerd onderzoek van Wimar Bolhuis, universitair docent economie aan de Universiteit Leiden.
Om de economische crisis van 2008 te beteugelen deed de overheid enorme uitgaven, bijvoorbeeld om banken te redden. Daarna inde de staat steeds meer belasting om de ontstane schuld weer af te betalen. Bolhuis concludeert in zijn onderzoek dat het daarbij voornamelijk gaat om belasting op arbeid. Telefonisch zegt hij: ‘We halen in Nederland nu zo’n 21 miljard euro per jaar meer op via de inkomstenbelasting dan tien jaar eerder. Terwijl het aandeel van de vennootschapsbelasting op bedrijfswinsten juist omlaag is gegaan.’
Ruttes derde kabinet had gepland om die winstbelasting nog verder te laten dalen om meer bedrijvigheid te stimuleren. In zijn partijtoespraak midden juni dreigde de premier om deze voorgenomen maatregel in te trekken, als bedrijven niet snel met gullere lonen over de brug zouden komen.
Zijn de afgelopen jaren dan alle lastenverhogingen bij de burgers terechtgekomen? Zo simpel is het ook weer niet. Meer dan in onze buurlanden werden de hogere lasten in de vorm van sociale premies (zorg en werkloosheid) in Nederland neergelegd bij werkgevers. Zij betalen tweederde van die afdrachten.
Waarom moest er überhaupt zoveel extra belasting worden geheven de afgelopen jaren? Bolhuis: ‘Het is het klassieke verhaal: we zijn het braafste jongetje van de klas. Geen vergelijkbaar ander Europees land heeft het begrotingstekort zover teruggedrongen na de crisis.’ De gemiddelde staatsschuld in de EU steeg sinds de crisis met 24 procentpunt, terwijl Nederland zo hard aan de belastingen trok, dat de staatsschuld slechts 14 procentpunt steeg.
Bolhuis: ‘Ondanks het feit dat we hele banken hebben gekocht tijdens de crisis. Dat waren enorme uitgaven.’ Zijn onderzoek toont hiervan nu de schaduwzijde. De sterke economische groei is niet terug te vinden in de koopkrachtplaatjes, hij wordt grotendeels ‘wegbelast’. Niet alleen door hogere tarieven en premies, ook doordat mensen langer doorwerken. Dan valt de inkomstenbelasting hoger uit. Na de crisis, legt Bolhuis uit, is enkele jaren lang de inflatie niet in belastingschijven verwerkt. ‘Dan komen mensen vanzelf in hogere belastingschijven terecht.’
De overheid had ook andere keuzes kunnen maken, bijvoorbeeld gerichte belastingen op productie of consumptie. Wat zijn de gevolgen van de keuze voor arbeid? ‘De regeringen-Rutte hebben gekozen voor generieke belastingen. Die zijn niet groen of gezond. Ze hadden ook kunnen kiezen voor milieubelastingen, of gezonder eten relatief goedkoper kunnen maken. Een gemiste kans.’
Onze buurlanden maken andere keuzes. In België ging de winstbelasting voor bedrijfseigenaren omhoog, in plaats van arbeid extra te belasten. In de meeste andere Eurolanden is de belasting minder gestegen; daar laat men simpelweg de staatsschuld wat verder oplopen.
VERDER LEZEN
Op een partijbijeenkomst midden juni dreigde Mark Rutte de geplande belastingverlaging voor grote bedrijven in te trekken, als ze de lonen niet verhogen. Volgens Rutte zijn de cao-lonen van grote bedrijven maatgevend voor de rest van de economie.‘De winsten klotsen tegen de plinten op, dan kan het niet zo zijn dat alleen de salarissen van topmannen echt stijgen.’
Volgens Rutte schenden de grote bedrijven hiermee een ongeschreven afspraak, die al bestaat sinds de Tweede Wereldoorlog. Rutte’s volledige toespraak is hier te zien (het stuk over hogere lonen begint op minuut 14:30).
De Volkskrant maakte vorige week een analyse van Rutte’s uitspraak. Daaruit bleek: de cao’s blijven inderdaad ver achter bij de winsten van grote bedrijven, die in toenemende mate naar de aandeelhouders gaan.