Wat betekent de overname van Monsanto voor Nederland?

Wat betekent de overname voor de voedselveiligheid?
Nederlandse consumenten hoeven niet bang te zijn dat er straks een hogere hoeveelheid pesticiden in hun groente belandt, stelt het RIVM. "De wettelijke normen die de overheid hanteert voor voedselveiligheid, zoals maximale residulimieten, zullen onverminderd gelden na de fusie", zegt hoofd voedselveiligheid Bernadette Ossendorp. "Ook het toezicht op de naleving van die normen door de voedsel- en warenautoriteit zal hierdoor niet veranderen."

Het klinkt geruststellend. Maar wat is niet kan nog komen, vreest Lotte Asveld, onderzoeker biotechnologie en samenleving aan de TU Delft. "Bayer en Monsanto hebben samen een grote politieke macht. Daarmee kunnen ze invloed uitoefenen op regelgeving, zoals de import van genetisch gemodificeerde organismen (gmo's) uit de Verenigde Staten of bepaalde monitorsystemen. Als dat soort regels veranderen, kan de voedselveiligheid wel degelijk in het geding komen."

Wat zijn de risico's voor Nederlandse boeren?
De fusie heeft mogelijk negatieve gevolgen voor boeren wereldwijd - dus ook in Nederland - omdat er minder te kiezen valt, waarschuwt minister Lilianne Ploumen (buitenlandse handel). Daarnaast kunnen Bayer en Monsanto de prijzen van zaden en bestrijdingsmiddelen opdrijven dankzij het gebrek aan concurrentie. Ook bestaat de zorg dat klanten van Nederlandse zaadbedrijven gedwongen worden om over te stappen op zaden van Monsanto, als bepaalde gewasbeschermingsmiddelen en zaden alleen in combinatie met elkaar kunnen worden gebruikt. "Daarom is het goed dat de toezichthouder de overname gaat onderzoeken", zegt een woordvoerder van Ploumen.

Voor het milieu kan de overname ook nadelig uitpakken, zegt Asveld. "Monsanto produceert gewassen die resistent zijn tegen bestrijdingsmiddelen. Boeren gaan daardoor nóg meer bestrijdingsmiddelen gebruiken, waardoor er super weeds ontstaan die ook resistent zijn. Zo krijg je een vicieuze cirkel."

Kan er straks nog wel geïnnoveerd worden?
Minder dan voorheen, denkt Asveld. Door hun grote marktmacht kunnen Bayer en Monsanto mogelijk innovatie tegenhouden. "Monsanto heeft tot nu toe alleen patenten op gemodificeerde eigenschappen, maar ze zijn al bezig om octrooien aan te vragen op de natuurlijke eigenschappen van gewassen, zoals het genoom (de genetische samenstelling, red.) van broccoli. Nederlandse zaadveredelaars kunnen die eigenschappen dan niet meer gebruiken."

In reactie daarop gaan Nederlandse bedrijven op hun beurt meer patenten aanvragen, voorziet Asveld. "Zo krijg je een race to the bottom die uiteindelijk niemand ten goede komt."

Zijn er ook voordelen aan de fusie?
Ja, de machtsconcentratie van Bayer en Monsanto kan ook positief uitpakken. Zaadveredeling vergt veel onderzoek, is duur en er komt veel technologie bij kijken. Grote bedrijven kunnen mogelijk sneller en efficiënter onderzoek uitvoeren dan kleine, en zo de veredeling versnellen. En dat is hard nodig nu er door de klimaatverandering aan talloze gewassen gesleuteld moet worden: ze moeten geschikt worden gemaakt voor meer droogte of meer neerslag, andere ziektes en ander onkruid.

Toch wegen die voordelen niet op tegen de nadelen, denkt Asveld. "Schaalvergroting kan inderdaad leiden tot efficiënte landbouwproducten. Maar de voedselsector als geheel gaat erop achteruit."