Als dit hoogconjunctuur is, hoe ziet crisis er dan uit?
Het probleem van de lonen die maar niet willen stijgen is blijkbaar zo erg geworden dat zelfs premier Rutte als liberaal politicus zich genoodzaakt zag een publieke oproep te doen om de lonen te laten stijgen.
Het grootbedrijf zou zelfs de geplande verlaging van de vennootschapsbelasting op het spel zetten als de lonen niet genoeg zouden stijgen.
Beleid s.v.p.
Was dit een doorzichtige poging om de oppositie de wind uit de zeilen te nemen? Daar leek het eerlijk gezegd wel even op toen Rutte in reactie op de oppositie weigerde concreet beleid te koppelen aan zijn oproep.
Of misschien kan zelfs binnen werkgeverspartij VVD het stagnerende lonenprobleem niet meer ontkend worden. De economie maakt al een paar jaar hoogconjunctuur mee, maar de lonen willen maar niet voldoende stijgen. The rising tide doesn't lift all boats.
Belofte maakt schuld
De kwakkelende loongroei is een groot politiek probleem. Stijgende koopkracht was zo ongeveer de kernbelofte van het kabinet Rutte III en Nederland staat er ondanks jaren van economische groei niet zo geweldig voor op dit punt: Nederlandse huishoudens waren dit jaar voor het eerst meer dan de helft van hun inkomen kwijt aan vaste lasten.
Onderzoek van RTL Nieuws liet zien dat ook Nederlanders met een modaal inkomen worstelen om rond te komen. 40 procent heeft het afgelopen jaar geld moeten lenen en driekwart zegt moeilijker rond te komen dan een jaar geleden.
Als klap op de vuurpijl maakten pensioenfondsen deze week duidelijk dat circa 2 miljoen Nederlanders een uitkeringsverlaging van zo'n 3 procent kunnen verwachten binnenkort.
Als dit hoogconjunctuur is dan ben ik benieuwd hoe een crisis eruit gaat zien.
Waarom stagneren de lonen?
Maar waar komt die matige loongroei nou vandaan?
Het economisch bureau van de Rabobank stelt dat onder andere de 'mondialisering van productie en arbeid' de loongroei drukt. Dat gaat niet alleen om outsourcing. Werknemers concurreren ook in eigen land met buitenlandse krachten. Het aantal Spanjaarden en Grieken dat om te werken naar Nederland is gekomen is volgens de onderzoekers bijvoorbeeld verdrievoudigd tussen 2006 en 2016. De onderzoekers schrijven: "Het lijkt er dus op dat werkgevers, vooral als de Nederlandse taal geen harde eis is, voor hun vacatures uit een grotere vijver kunnen vissen dan enkel de Nederlandse beroepsbevolking."
Waarschijnlijk speelt flexibilisering ook een rol. Het Centraal Planbureau durft die conclusie overigens nog niet aan. "Op basis van de resultaten kunnen we geen structureel effect van flexibilisering op de loongroei vaststellen."
DNB durfde die conclusie eerder wel aan en het lijkt mij eerlijk gezegd een kwestie van gezond verstand. Denk alleen al aan onderhandelingsmacht. Groepen met flexibele arbeidsvormen en met name zzp'ers kunnen zich minder makkelijk organiseren via vakbonden. Ook staakt het niet zo lekker wanneer je op een contractverlenging wacht.
De rol van flex wordt alleen maar groter. In 2030 zal er waarschijnlijk meer flexwerk zijn dan vaste banen meldde de Commissie 'Regulering van werk' afgelopen donderdag. De reden? "Een vaste werknemer is nog altijd veel duurder dan een flexkracht of zzp'er", aldus voorzitter Hans Borstlap. En dat komt door beleid.
Zwak
Daarom is Ruttes oproep zwak. Politici uit Ruttes ideologische kring hebben jarenlang beleid gesteund waardoor de positie van de factor arbeid fundamenteel ondermijnd is. Deze discussie is even gratuit als multinationals beschuldigen dat ze geen winstbelasting betalen. Bedrijven opereren domweg binnen de wettelijke kaders die hen zijn opgelegd door de politiek.
Oftewel, met het stagneren van de lonen krijgt Rutte de rekening van zijn eigen beleid gepresenteerd.