Geweld door extreem-rechts breidt zich uit

„Italië mag geen Wilde Westen worden.” Die woorden sprak de Italiaanse president Sergio Mattarella vorig jaar zomer na een reeks beschietingen van Afrikaanse migranten. La Repubblica sprak zelfs van een ‘jacht op de zwarte’.

Dieptepunt was de moord op de Malinees Soumayla Sacko (29) in het Zuid-Italiaanse San Calogero, waarvoor een 43-jarige Italiaan werd gearresteerd. Italië kampt met toenemend racistisch geweld sinds de radicaal-rechtse Lega van partijleider Matteo Salvini tot de regering toetrad. „Dit zou allemaal moeilijk voorstelbaar zijn geweest als we niet een culturele goedkeuring van xenofobie hadden meegemaakt”, schreef de Corriere della Sera.

Lees ook ‘Neonazi’s bedreigen ook mijn gezin’

Niet alleen in Italië neemt de dreiging van extreem-rechts toe. Terrorist Brenton Tarrant, die in Nieuw-Zeeland onlangs 51 moskeegangers vermoordde, onderhield banden met de extreem-rechtse Identitaire Beweging in Europa. Ook liet Tarrant zich inspireren door de Noor Anders Breivik, die in 2011 77 mensen ombracht, onder wie veel sociaal-democratische jongeren. Beiden claimden te handelen uit een drang het Westen te beschermen tegen islamisering.

Duitsland onderzoekt momenteel of de moord op de christen-democratische politicus Walter Lübcke is gepleegd door een rechts-extremist. Het Verenigd Koninkrijk doorliep eenzelfde proces nadat het land in aanloop naar het Brexit-referendum in 2016 werd opgeschrikt door de moord op Labour-politica Jo Cox. De dader beschouwde haar als een „collaborateur”, een verrader van witte mensen, omdat ze positief tegenover immigratie stond. Rechts-extremisten fulmineren vaak tegen politici die ze verantwoordelijk houden voor het toelaten van migranten.

Jihadistisch terrorisme

Deze ontwikkelingen zijn terug te zien in het jaarlijkse terrorismerapport van Europol. „Het gewelddadige rechts-extremistische spectrum breidt zich uit, deels veroorzaakt door angst voor migratie en een vermeende islamisering van de samenleving”, aldus de Europese politieorganisatie vorig jaar.

Lees ook Politici op hun hoede na moord op Jo Cox

In vergelijking met islamitisch terrorisme is nog altijd sprake van een relatief beperkt probleem. Net als in 2016 waren bijna alle dodelijke slachtoffers van terrorisme (68) in Europa in 2017 toe te schrijven aan jihadistisch geweld. Waar er 705 arrestaties plaatsvonden voor jihadistisch terrorisme, waren dat er 20 vanwege rechts-extremistisch terrorisme. Dat was wel bijna een verdubbeling ten opzichte van 2015.

In Nederland signaleren inlichtingendienst AIVD en antiterrorismecoördinator NCTV een lichte toename van dreiging uit rechts-extremistische hoek. Vooral online wordt het taalgebruik over moslims en migranten volgens de diensten steeds opruiender. Ze vrezen dat instabiele personen daardoor radicaliseren en mogelijk geweld overwegen.

1.700 kogels en een gaspistool

Een illustratie hiervan is Vincent T., die als veertiger nog bij zijn ouders in het Gelderse Doornenburg woonde. Hij werd vorig jaar veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf vanwege het voorbereiden van een terroristische aanslag. In chatgesprekken schreef hij aan geestverwanten linkse kopstukken te willen „afknallen” en aanslagen te willen plegen op moslims en islamitische instellingen.

De man beschikte over ruim 1.700 kogels en een gaspistool, dat hij volgens justitie wilde ombouwen tot een vuurwapen. T. had het onder meer voorzien op het Amsterdamse gemeenteraadslid Sylvana Simons.

Andere leden van de ‘Anti Terreur Brigade’ die T. oprichtte, probeerden wapenvergunningen te bemachtigen. De AIVD spreekt van een „fascinatie voor wapens” bij extreem-rechts, wat volgens de dienst niet hoeft te betekenen dat rechts-radicalen ook daadwerkelijk geweld willen gebruiken.

Nederland kent tot nu toe één veroordeling vanwege rechts-extremistisch terrorisme. In 2016 gooide een groepje mannen een brandbom naar een moskee in Enschede, waar moslims aan het bidden waren.

Naschrift (28 juni 2019): Het intro van dit stuk is in overeenstemming gebracht met de tekst zoals die in NRC Handelsblad verscheen.