ECB-voorzitter Mario Draghi beloofde dinsdag nieuwe stimulerende monetaire maatregelen. Of dat zal helpen, blijft de vraag. Want ondanks dat de voorbije jaren duizenden miljarden euro in de economie werden gepompt en de rente nooit lager stond, blijven robuuste economische groei en inflatie achterwege. Maar door steeds opnieuw hetzelfde te doen hoopt men klaarblijkelijk toch een ander resultaat te bekomen.

Wie Frans staatspapier met een looptermijn van 10 jaar koopt, moest daarop dinsdag een premie van 0,0012% betalen. Het gaat om een historisch gebeuren, want nooit eerder in de geschiedenis kon Frankrijk een negatieve rente aanrekenen voor zijn schulden. Dat mensen die hun schulden afbetalen zichzelf verrijken behoort nu definitief tot het verleden. We leven in een omgekeerde wereld, waarin wie zijn schulden afbetaalt of zijn geld in staatsobligaties steekt armer wordt.

Frankrijk is zeker geen uitzondering, ook Duitsland en Nederland lenen tegen een negatieve rente. Ook elders in Europa zien we de rente op staatsobligaties dalen. België leende deze week 3,2 miljard euro op tien jaar tegen 0,139 %. Een minimale rente, dus. Maar er werd ook 800 miljoen euro geleend op vijf jaar. Daarvoor moesten de investeerders een negatieve rente van -0,346 % aanvaarden.

Herinnert u zich de PIGS?

Zelfs Portugal, Griekenland en Spanje hebben in jaren niet meer zo goedkoop kunnen lenen als nu. Portugal haalde vorige week jaar geld op tegen minder dan 1%. Ter vergelijking: tijdens de Europese schuldencrisis in 2012 moest dat land voor dezelfde lening met een looptermijn van 10 jaar nog meer dan 10% betalen. Italië blijft de uitzondering. De mogelijke uitgave van mini-bots en de voortdurende conflicten met de EU blijven investeerders een doorn in het oog.

Deze extreme rentedalingen zijn zorgwekkend, omdat ze een graadmeter vormen voor het vertrouwen in de economie. Met andere woorden: wanneer banken en institutionele beleggers zich bereid tonen geld tegen een negatieve rente weg te zetten, wijst dat op een gebrek aan geloofwaardige alternatieven. 

Draghi: “Een nieuwe lading vers geld staat klaar”

De extreem lage rente is het gevolg van de monetaire politiek van de ECB. Die goochelt nu al jarenlang met de rente. Zo hoopt men de inflatie aan te zwengelen en de economische groei te bestendigen. ECB-voorzitter Mario Draghi sloot dinsdag niet uit dat hij de markt opnieuw met vers geld zal overspoelen. Dat ondanks dat de eurozone zich niet in recessie bevindt. Evenmin dreigen banken om te vallen of landen failliet te gaan. Dat was in 2008 en 2012 wel anders.

De toverkunsten van de centrale banken lijken dus weinig te hebben uitgehaald. Ondanks dat duizenden miljarden in de economie werden geïnvesteerd en de rentevoeten nooit lager stonden, blijven robuuste economische groei en inflatie achterwege.

Lage rente vs. structurele deflatoire krachten

De reden is eenvoudig, maar lijkt de beleidsmakers te ontsnappen. De wereld kampt met structurele, deflatoire problemen. Er is de verouderende bevolking (senioren besteden minder geld), de technologie (bedrijven doen meer met minder mensen), de millennials die andere consumptiepatronen hebben dan hun ouders, de schuldenberg die we al torsen en bij elke nieuwe crisis enkel groter wordt…

Die structurele problemen kunnen volgens de ECB enkel worden tegengewerkt door steeds meer geld in de economie te pompen. Dat gebeurt door bedrijven meer geld ter beschikking te stellen, door risico aan te moedigen, eerder dan te investeren in zo goed als risicoloze staatsobligaties en door de euro verder te ontwaarden. De eenheidsmunt zou nu al 15% onder zijn reële waarde noteren.

De andere optie is volgens de centrale bankiers hyperinflatie creëren, zoals dat in de jaren 1930 het geval was. De keuze is dan snel gemaakt. 

Anticiperen op lange Chinees-Amerikaanse handelsoorlog

Omdat de inflatieverwachtingen in de eurozone verder blijven dalen, zit er weinig anders op dan ook de renteveoeten verder te laten dalen, voor zover dat nog mogelijk is. Ook  de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog en de negatieve gevolgen die daardoor worden geanticipeerd, doen de centrale banken de rente verder te verlagen.

De eurozone gaat dus de Japanse weg op. Dat betekent jarenlange negatieve of minimale rentevoeten. Meer dan een derde van de globale staatsschulden bevindt zich vandaag al in negatief territorium.

Grote bevoordeelden van de gratis-politiek van de centrale banken zijn de aandelenbeurzen. Die verblijden zich over de volgende tsunami van gratis geld en laten onverminderd nieuwe records optekenen. Dat gratis geld een symptoom van een diepe crisis van het kapitalisme en gerelateerde deflatoire krachten is, hoort men liever niet. Op de beurs geldt enkel de korte termijn.