Het klimaatbeleid heeft alles in zich om een maatschappelijke splijtzwam te worden. Tom-Jan Meeus van NRC Handelsblad komt al jaren in de Woerdense wijk Schilderskwartier om de stemming in het land te peilen. Hij constateerde daar dat jonge mensen de hoge kosten voor het gasvrij maken van woningen - soms wel 60.000 euro - meer billijken dan ouderen. ‘Het leerde me ook hoezeer de klimaatkwestie spanningen tussen leeftijdsgroepen kan aanwakkeren. Waar vooral jongeren bezorgd zijn over de opwarming van de aarde, vrezen ouderen de extra kosten voor het gasvrij maken van hun afbetaalde woning.’
Klimaatbeleid is iets voor jongeren
Zijn observatie lijkt op die van de Franse minister die stelde dat er een kloof is tussen de mensen die zich druk maken over het einde van de wereld en degenen die zich druk maken over het einde van de maand. Emeritus-hoogleraar geologie Salomon Kroonenberg, die regelmatig lezingen geeft over het klimaatprobleem, constateert eveneens een leeftijdskloof. ‘Als ik ergens een lezing geef, zijn de oudere mensen meer op mijn hand dan jonge studenten.’
Weerman Gerrit Hiemstra twitterde: ‘Naar mijn mening zouden alleen jongeren mogen beslissen over de maatregelen die we moeten nemen om klimaatverandering aan te pakken. Leeftijdsgrens bij 30 jaar. De toekomst is voor hen.’ Henri Bontenbal, energiestrateeg bij netbeheerder Stedin: ‘De generatie die nu aan de knoppen zit, is dood als de pleuris echt uitbreekt. Na hen de zondvloed. Deze babyboomgeneratie geniet er liever nog even van.’
Nu schieten op Twitter wel meer mensen uit de heup - mea culpa- maar ook een genuanceerd columniste als Rosanne Hertzberger, gepromoveerd microbiologe, die toch tijd moet hebben gehad om na te denken, nam een soortgelijk standpunt in toen ze in NRC Handelsblad een artikel van twee emeritus-hoogleraren in Elsevier Weekblad aanviel. Over haar argumenten neem ik geen standpunt in, wel wat ze over leeftijd schreef. ‘Ik googel die klimaatsceptici in Elsevier, mannen van bijna 80 en bijna 90 jaar oud. Ooit succesvolle academici, nu in de vergetelheid geraakt. Ik vertrouw ze voor geen cent. Zij zijn straks hartstikke dood, terwijl mijn jongens het einde van de eeuw gaan meemaken.’
Kloof tussen arm en rijk is ernstiger
De kloof tussen jong en oud valt te overbruggen. Per slot van rekening hebben de meeste jonge mensen ouders voor wie ze respect hebben en beseffen ze ook dat hun eigen jeugd niet eeuwig duurt. Ernstiger is de kloof tussen arm en rijk. Die wordt door de energietransitie meer op de proef gesteld dan de kloof tussen jong en oud. Dat heeft te maken met het omgekeerde Robin Hoodeffect.
Robin Hood was de charmante Engelse boef die in het Sherwood-bos bij Nottingham geld van de rijken afpikte om dat onder de armen te verdelen. Welnu, bij de subsidies voor duurzaamheid wordt het geld van de armen afgepikt om dat onder de rijken te verdelen. De mensen die zich zonnepanelen op het dak kunnen veroorloven, zijn huizenbezitters met tienduizenden euro’s op de bank.
Mensen die in elektrische auto’s rijden, hebben een goede baan, bij een werkgever die aan zijn beste mensen een leaseauto ter beschikking stelt, of ze hebben een dikke bankrekening. Ze krijgen voor die windmolens, zonnecellen en elektrische auto’s veel subsidie. Die wordt opgebracht door de belastingbetaler, dus ook door de mensen zonder leaseauto’s, zonder eigen huizen waarop ze zonnecellen kunnen plaatsen en zonder lappen grond waarop ze een windturbine kunnen neerzetten.
Het CDA vroeg in 2018 hoeveel subsidie de bezitter van een Tesla s P90D - à €129. 200 - krijgt. Het antwoord van de staatssecretaris: ‘De totale subsidie over vijf jaar komt in vergelijking met een auto op benzine, respectievelijk diesel, uit op € 67. 140, respectievelijk € 73. 120.’ In totaal hebben de subsidies voor alleen al de geheel of gedeeltelijk elektrische auto’s ongeveer twee miljard euro gekost, schatte de staatssecretaris. Elke ton co2 die met elektrisch rijden bespaard wordt, kost de staat € 1700, zo meldde de regering op 28 januari 2019 in antwoord op een vervolgvraag.
Ter vergelijking: op de markt (de emissiemarkt) kost een ton co2 ongeveer € 23. Bij deze rekensom is overigens wel aangenomen dat mensen die een elektrische auto van om en nabij een ton kopen anders een benzineauto voor datzelfde bedrag hadden gekocht. Dat is niet zo waarschijnlijk. Juist de enorme subsidies voor elektrische auto hebben automobilisten verleid om van een tamelijk goedkope benzine- of dieselauto over te stappen naar een elektrische auto die anders voor hen onbetaalbaar was geweest. Feit blijft dat de elektrische auto niet is weggelegd voor Jan met de pet.
Duurzaamheid leidt tot herhaling Fortuyn revolte
Duurzaamheid functioneert zoals Karl Marx het kapitalisme zag: de rijken worden rijker en de armen worden armer. In de tijd van Marx was dat overigens niet zo, zelden zijn de armen zo veel rijker geworden als aan het begin van de twintigste eeuw. Mensen met geld zoeken naar wegen om te investeren, nu de rente zo laag is. Ze komen op subsidie af als wespen op de ranja.
Rijkman Groenink, de omstreden voormalige topman van ABN-AMRO, was met een aandeel van 15 procent een van de investeerders in De Ambtenaar, een bijna 200 meter hoge windmolen nabij Medemblik. Het was de eerste megamolen op het Nederlandse vasteland en de helft van de opbrengst kwam uit subsidies en belastingvoordelen.
Dat het sommige investeerders meer om winst dan om duurzaamheid gaat, bleek in 2014 toen 170 molens, die nog zeker tien tot vijftien jaar meekonden, werden gesloopt en vervangen door nieuwe molens, waarmee dan € 350 miljoen subsidie kon worden geïncasseerd. Overigens zijn in reactie op deze misstand de subsidieregels veranderd, waardoor dit niet meer mogelijk is.
In de loop van 2018 werd klimaatbeleid opeens een politieke prioriteit. In een interview met Elsevier Weekblad zei - voormalig - CDA-leider Sybrand Buma, wiens partij getekend heeft voor het kabinetsbeleid en dus ook het klimaatbeleid: ‘Dat praten over duurzaamheid is een groot risico aan het worden.’ Hij is bang dat er een tweedeling in de samenleving ontstaat. ‘Ik vrees een herhaling van 2002, de Pim Fortuyn-revolte, maar dan niet rond het thema migratie, maar rond het thema klimaat.’
Simon Rozendaal is wetenschapsjournalist bij Elsevier Weekblad. Dit artikel is gebaseerd op een fragment uit zijn boek ‘Warme Aarde, Koel Hoofd’, een uitgave van Atlas Contact (ISBN 978 90 450 3815 5)
Foto: Tom Jutte (Flickr Creative Commons)