Komt het OM woensdag met namen en rugnummers van MH17-verdachten?
Op zijn schaarse persconferenties meldt het team dat de vliegramp met MH17 onderzoekt doorgaans groot nieuws. Woensdag om 13.00 uur is er opnieuw een, die wordt gehouden nadat eerst de nabestaanden van de 298 slachtoffers over de laatste stand van zaken zijn geïnformeerd. Volgens Oekraïne komt het Openbaar Ministerie met namen van verdachten.
Hoe ver is het onderzoek?
De vorige keer dat het internationale onderzoeksteam JIT naar buiten trad, was het aantal mogelijke verdachten teruggebracht van ruim honderd naar enkele tientallen. Tijdens een persconferentie op 24 mei 2018 zei officier van justitie Fred Westerbeke dat de Buk-raket die MH17 uit de lucht schoot, afkomstig was van een luchtafweerbrigade uit de Russische stad Koersk. Het Openbaar Ministerie had een specifieke lanceerinstallatie op het oog. Op foto’s van het transport naar het oorlogsgebied in Oekraïne waren nummers op de zijkant van de wagen te zien. Bij één wiel ontbraken de spaken.
Een logisch vervolg is dat het OM de lijst van enkele tientallen namen nu heeft teruggebracht tot de specifieke personen die de raketinstallatie bestuurden, of de mensen die verantwoordelijk waren voor de inzet van het systeem. Volgens de Oekraïnse onderminister van buitenlandse zaken Olena Zerkal treedt het JIT woensdag met de namen van vier verdachten naar buiten. “Er komen aanklachten”, zei ze tegen een lokaal persbureau.
Onderzoekscollectief Bellingcat publiceert woensdag ook een nieuw rapport. Daarin staan volgens de burgeronderzoekers nieuwe namen van betrokkenen bij de aanslag. Bellingcat heeft deze informatie al met het JIT gedeeld.
Voor Rusland lijkt het opnieuw een vervelende dag te worden: talloze landen zullen het Kremlin oproepen nu eindelijk mee te werken
De afgelopen twee jaar kwam Bellingcat met de namen van twee mogelijk betrokken Russische officieren. Zij zouden te horen zijn op een geluidsfragment dat het OM als getuigenoproep verspreidde. In dat fragment bespreken twee mannen het transport van de Buk-raket in het oosten van Oekraïne kort voor het neerhalen van MH17.
Hoe stelt Rusland zich op?
Het Russische standpunt is sinds 2014 dat MH17 op allerlei wijzen kan zijn neergeschoten, maar niet door Rusland zelf. Er is weinig reden om aan te nemen dat de reactie op de nieuwe onthullingen van het JIT anders zal zijn.
Voor Rusland lijkt het opnieuw een vervelende dag te worden. Na de presentatie van het JIT zal er vermoedelijk een regen van internationale steunbetuigingen voor de Nederlandse bevindingen losbarsten, en zullen talloze landen het Kremlin oproepen nu eindelijk aan het onderzoek mee te werken. Als het OM specifieke Russische militairen als verdachten aanmerkt, komen die op internationale opsporingslijsten te staan.
Ergens lijkt Moskou de zaak dan ook wel te willen oplossen. Heel voorzichtig voert Rusland gesprekken met Nederland en Australië, dat ook veel burgers verloor bij de vliegramp. Na de laatste persconferentie van het JIT besloot het kabinet om Rusland alvast aansprakelijk te stellen en een schadevergoeding te eisen. In eerste instantie reageerde Moskou afhoudend, maar dit jaar zijn er achter de schermen toch gesprekken begonnen.
Een snelle oplossing lijkt niet in zicht. Rusland stelt dat Oekraïne verantwoordelijk is voor de vliegramp en wil vooral over dat punt praten. Toch kunnen zaken na langdurige diplomatie worden opgelost. Rusland hield jarenlang vol dat het niets fout deed door in 2013 het in Nederland geregistreerde Greenpeace-schip Arctic Sunrise te enteren en de bemanning vast te zetten. Vorige maand troffen Nederland en Rusland ineens een schikking, waarbij het Kremlin miljoenen euro’s betaalde.
Hoe zit het met de berechting?
Een eventueel proces zal onder Nederlands recht plaatsvinden in het Justitieel Complex Schiphol. Volgens het kabinet heeft een Nederlandse rechtbank de voorkeur boven een speciaal met Australië op te richten internationaal tribunaal. Zo’n tribunaal heeft nog niet de beschikking over eigen rechters, een gebouw of procesregels.
In 2015 probeerde Nederland de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties nog zover te krijgen een MH17-tribunaal te steunen. Rusland blokkeerde dat met een veto. Het voordeel van een VN-tribunaal is dat landen verplicht zijn mee te werken en verdachten uit te leveren. Als landen buiten de VN om samen een tribunaal oprichten, bestaat die verplichting niet.
Mogelijke Russische verdachten zullen niet snel voor een Nederlandse rechter verschijnen. De Russische grondwet verbiedt het uitleveren van eigen onderdanen. In Oekraïne is dat ook het geval, maar de regering in Kiev heeft beloofd dat Nederlandse rechters via een videoverbinding eventuele Oekraïense verdachten mogen berechten. Zij zullen de straf dan in eigen land uitzitten. Met Rusland is zo’n afspraak niet gemaakt.
Toch blijft het vooruitzicht op een MH17-proces vervelend voor Rusland. Zelfs als de verdachten in absentia berecht worden, zal het uitdraaien op een grote zaak die internationaal veel aandacht trekt. Zo kan het neergeschoten vliegtuig de internationale reputatie van Rusland nog jarenlang schade berokkenen. Minister van buitenlandse zaken Stef Blok zei vorig jaar al dat Nederland niet van plan is op te geven. “Misschien dacht Rusland in het begin dat het een keer ophoudt. Maar wij houden niet op.”
Lees ook:
Een ongekende stap: Nederland stelt Rusland als land aansprakelijk voor MH17-ramp
Nederland stelt Rusland aansprakelijk voor het neerhalen van vlucht MH17, en zal Rusland mogelijk voor het Internationaal Gerechtshof dagen. Samen met Australië wil Nederland Rusland als land verantwoordelijk houden voor de gebeurtenissen die ertoe leidden dat 298 passagiers van de fatale vlucht de dood vonden.
Dit is de Russische brigade waar de Buk-raket die MH17 uit de lucht schoot vandaan kwam
De Buk-raket waarmee vlucht MH17 uit de lucht werd geschoten, was afkomstig van de 53ste luchtafweerraketbrigade uit Koersk, meldde het Joint Investigation Team (JIT) vandaag. Wat is dat voor een brigade?