Nationaal Archief geeft nieuwe geheime documenten vrij: wat kunnen we verwachten?

Dit jaar zijn onder meer de notulen van de ministerraad uit 1991 en 1992 aan de beurt, net als dagboekaantekeningen van minister Marga Klompé over de nacht van Schmelzer (1966) en de (straf)dossiers van de vrijwilligers die gingen vechten in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). Ook vrijgegeven wordt de correspondentie van historicus Henri Baudet. Hij was de opa van Thierry Baudet, lijsttrekker van het Forum voor Democratie.

'Iets bewaren heeft alleen maar zin als het kan worden gelezen en gebruikt', zegt algemeen rijksarchivaris Marens Engelhard. 'De functie van archieven is dat burgers informatie van de overheid kunnen inzien. Dat is lang niet overal in de wereld zo. Om de toegankelijkheid te markeren, organiseren we sinds 2010 Openbaarheidsdag.'

Het Nationaal Archief is het geheugen van Nederland. Het beheert 125 kilometer archiefmateriaal, 15 miljoen foto's, 300 duizend kaarten en 330 terabyte aan digitale bestanden van rijksoverheid, maatschappelijke organisaties en personen. De meeste archieven zijn direct in te zien; beperkingen gelden om de privacy te beschermen van nog levende personen of om het landsbelang te beschermen. 'Dat mag maximaal 75 jaar duren', zegt Marens Engelhard. 'Maar omdat mensen steeds ouder worden, is die grens aan verandering onderhevig, tot wel 110 jaar.'

Ministerraad

Ministeries dragen na twintig jaar hun archieven over, de notulen van de ministerraad worden na 25 jaar openbaar. Die van 1991 en 1992 gaan onder meer over de Bijlmerramp, de Golfoorlog en de moeizame weg naar het Verdrag van Maastricht, die de oprichting van de Europese Unie markeerde.

De ministerraad discussieerde in 1991 liefst zes keer over Suriname. Nederland wordt er internationaal op aangesproken dat de ontwikkelingen in de voormalige kolonie anders zijn verlopen dan gehoopt. Minister Bukman (Ontwikkelingssamenwerking): 'De algemene conclusie van de geschiedenis van Suriname is dat Nederland een daarvoor niet rijp land in 1975 tot onafhankelijkheid heeft geduwd.'

Dinsdag staat in de Volkskrant het verhaal over de 18-jarige Janus Leijnse uit Middelburg, die in 1937 naar de Spaanse Burgeroorlog vertrekt - tot wanhoop van zijn ouders. Uit het archief van het ministerie van Justitie valt zijn avontuur na 75 jaar te reconstrueren. 'Ik ben op het oogenblik in Spanje aangekomen en ingedeeld bij de internationale Brigade. Wij krijgen hier een goede opleiding (...). Er zijn nog vele Hollanders hier. Volgende week gaan wij denkelijk naar 't Front. Doe geen moeite om mij terug te halen want dat gaat toch niet (...) Jullie kunnen alleen aan mij denken.'