Het kabinet zit met een megagroot probleem nu de Raad van State een streep heeft gezet door het Nederlandse stikstofbeleid. De bouw van nieuwe huizen, wegen, industrie en boerderijen dreigt stil te komen liggen.
Peter Winterman
Reken maar dat er paniek is
Jan Willem Erisman, bijzonder hoogleraar integrale stikstofstudies
Een ‘stevige uitspraak’. Zo noemt minister Carola Schouten van Landbouw de kille afrekening van de Raad van State met het Nederlandse stikstofbeleid. Eind mei verbood de hoogste bestuursrechter het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS), omdat het de natuur onvoldoende beschermt.
Het overheidsprogramma was sinds 2015 dé manier om vergunningen uit te delen aan stikstofuitstotende bedrijven in de buurt van natuurgebieden. Nederland stoot al jaren te veel stikstof uit, waardoor brandnetels en grassen de natuur overwoekeren en kwetsbare soorten verdwijnen. Om tóch te mogen bouwen, deelde de overheid vergunningen uit op basis van ‘toekomstige besparingen’ op stikstof. Maar die besparingen blijken helemaal niet zeker te zijn, en daarom zet de Raad van State nu een streep door het beleid.
,,Reken maar dat er paniek is’’, zegt Jan Willem Erisman, bijzonder hoogleraar integrale stikstofstudies. ,,Dit verbod dwingt de overheid om de natuur in Nederland beter te beschermen. Het kabinet moet nu een nieuw systeem bedenken waarbij veel meer rekening wordt gehouden met de daadwerkelijke uitstoot van stikstof.’’
Enorme impact
Dat leidt tot hoofdbrekens. Niet alleen bij minister Schouten van Landbouw, maar ook bij de ministers Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Ollongren van Binnenlandse Zaken. ,,Eigenlijk is dit een probleem van het héle kabinet’’, zegt Erisman. Stikstof komt vrij bij onder meer verkeer, vliegtuigen, veehouderij en cv-ketels.
,,Dit heeft effect op alle initiatiefnemers in alle sectoren en door heel Nederland’’, meldt Schouten deze week aan de Tweede Kamer. Zo loopt in Oost-Nederland de verbreding van de A1 en de N35 gevaar. Ook de aanleg van bedrijventerreinen en de ingebruikname van Lelystad Airport kunnen mogelijk niet doorgaan. Het kabinet heeft een team van specialisten ‘met hoge urgentie’ aan het werk gezet om de problemen op te lossen.
De komende weken brengt het kabinet eerst in kaart welke projecten op losse schroeven staan door de uitspraak van de Raad van State. Ook moet dan duidelijk worden wat er gaat gebeuren met lopende vergunningaanvragen. ,,De uitspraak noopt tot een fundamentele herbezinning op hoe we met de schaarse stikstofruimte in ons land om willen gaan’’, zegt Schouten.
Urgenda
Het is niet voor het eerst dat de overheid door een rechter wordt teruggefloten op natuur- en milieugebied. Vorig jaar gaf de rechter klimaatorganisatie Urgenda gelijk, waardoor het kabinet in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent moet hebben verminderd. Het kabinet heeft daarvoor al honderden miljoenen euro’s uitgetrokken, onder meer voor het versneld sluiten van een kolencentrale.
Ook nu zijn het milieuclubs die de zaak voor de rechter hebben gebracht en jarenlange juridische strijd hebben gevoerd: de organisatie Mobilisation for the Environment, vereniging Leefmilieu en werkgroep Behoud de Peel. ,,Zij zien dit als een overwinning voor de natuur’’, zegt hoogleraar Erisman. ,,Het is nu de vraag of het kabinet nieuw beleid kan verzinnen dat wél juridisch houdbaar is.’’
