Waarom ik vriendschappen beëindig door de politiek

‘Je gaat toch geen vriendschap beëindigen omwille van politieke verschillen?’ Soms mis ik de vriend die dat twee jaar geleden zei tijdens een van onze gesprekken. We kwamen namelijk echt goed overeen. ‘Politieke verschillen.’ Alsof ‘politiek’ iets abstract is en niet iets wat ons leven vormt. Ons leven is politiek. Politieke verschillen zijn levensverschillen. Daar ben ik mij, als zwarte vrouw, continu van bewust. Hij, de witte man tegen wie ik praatte, leidde ook een politiek geladen leven – alleen was hij niet verplicht er constant bij stil te staan.

Soms wilde ik hem vragen of hij hier ook zo nonchalant over zou doen als politiek op dezelfde manier over hem ging. Als heteroseksuele cisgender witte mannen onbestraft gedood zouden worden, als heteroseksuele cisgender witte mannen op straat verbaal aangevallen zouden worden, als heteroseksuele cisgender witte mannen minder rechten en kansen zouden hebben – zou hij dan bevriend willen zijn met iemand die die zaken niet belangrijk vond? Zou hij bevriend willen zijn met mensen die deze zaken zomaar terzijde kunnen schuiven?

Toch was hij mijn vriend; hield ik van hem, en omgekeerd. Ik maakte vroeger zo vaak uitzonderingen voor mijn oude vrienden. Die je al heel lang kent, en van wie je oprecht houdt, hoewel je weet dat ze eigenlijk op (extreem)rechtse partijen stemmen. Het is moeilijk om een diepe band met iemand met wie je bent opgegroeid te verbreken omdat die persoon om de vijf jaar eens een paar bolletjes inkleurt waarvan je echt zou hopen dat die ze niet zou inkleuren.

Het zijn maar bolletjes – en vrienden zijn voor het leven, toch?

‘Grappen’ over mijn dood

Er is een jongere versie van mezelf die hier twijfelend ‘ja’ op antwoordde. Vrienden zijn voor het leven. Politieke partijen bepalen niet wie je bent. Het is niet omdat je op racistische partijen stemt dat je ook racistisch bent. Misschien ben je aangetrokken door hun economische standpunten, misschien hou je je niet zo veel met politiek bezig en heb je Bart De Wever ooit een overtuigende speech horen geven en dacht je: ‘Op deze man stem ik’. Misschien wil je jouw racistische oma niet teleurstellen.

Misschien. Die redenen vind ik interessant, en wil ik horen – het is altijd goed om te weten waarom mensen op racisten stemmen, om te weten waarvoor (of waartegen) je je inzet. Maar die redenen, hoe goed ze soms ook klinken, zijn niet meer genoeg om zogenaamde ‘vrienden voor het leven’ te vergeven.

De bolletjes zijn geen abstracte dingen. Ze hebben een impact die niet voor iedereen tastbaar is, maar wel voor diegenen die het meest kwetsbaar zijn. Hoe kan je van mij houden en stemmen op partijen met leden die via memes ‘grappen’ over mijn dood? Hoe kan je van mij houden en stemmen op partijen die, als ze aan de macht zijn, ervoor zorgen dat ons land minder veilig is voor mij?

Je kunt het altijd verantwoorden. ‘Ja, die zijn anti-lgbtqi+, maar ze zijn goed voor x en y.’ ‘X’ of ‘y’ kan in geen enkel geval goedpraten dat partijen of mensen anti-lgbtqi+ zijn. ‘X’ of ‘y’ kan in geen enkel geval goedpraten dat partijen of mensen tegen immigratie, vluchtelingen, ‘buitenlanders’ zijn. ‘X’ of ‘y’ zullen nooit opwegen tegen mensenrechten. Want daar gaat het namelijk om: mensenlevens en mensenrechten. Het gaat om de vrijheid om te zijn wie je bent, om veilig te zijn, om te kunnen liefhebben wie je liefhebt. Het is niet iets abstracts waar je even abstractie van kunt maken omdat ‘x’ en ‘y’ gunstig zijn voor je.

Op wie je stemt doet er wél toe

Het boeit me écht niet dat je gelooft dat je rijk gaat worden en daarom op een (centrum)rechtse partij stemt, als je daarvoor bereid bent mensenlevens te (laten) verwoesten. Als ‘x’ of ‘y’ wél belangrijker zijn dan mensenlevens voor jou – dan verschillen onze morele principes zo veel dat onze vriendschap geen reden tot bestaan meer heeft.

Vrienden zijn voor het leven, toch?

Wat doe je met vrienden die stemmen op partijen die jou geen veilig leven gunnen? Of, eerder, wat doe je met vrienden die jou geen veilig leven gunnen?

Politieke overtuigingen doen er wél toe. Op wie je stemt doet er wél toe. Het zegt iets over waar jij in gelooft, waar je voor staat. Het zegt iets over hoe jij naar mij, mijn familie, mijn geliefden kijkt. Over hoe je naar de wereld kijkt, naar mensen die anders zijn dan jij – welke rechten je mij gunt en welke rechten je hen gunt. Het zegt iets over wat je denkt over arme mensen, over dakloze mensen, over zij die het zwakste zijn in de maatschappij. Het zegt iets over wat je bereid bent op te offeren voor je eigen welzijn. Het zegt iets over wie je bent. Daar beëindig ik vriendschappen voor.