PvdA, kijk toch naar de Deense sociaal-democraten

‘Ik ben geen racist, want als sociaal-democraat geloof ik nog steeds dat alle culturen gelijk zijn. Ik ben wel een realist en besef dat we in Denemarken en Europa niet zo door kunnen gaan”, zei de sociaal-democratische burgemeester van de Deense gemeente Albertslund. Ik was bij hem op bezoek om onderzoek te doen naar het Deense rechts-nationalisme en het sociaal-democratische antwoord daarop. We liepen door een jaren zeventig wijk met veel allochtone inwoners. De burgemeester vertelde dat het kinderdagverblijf naast rund- ook varkensvlees aanbiedt, want „varkensvlees hoort bij de Europese cultuur”.

De varkensworstjes staan symbool voor de herijking van de Deense sociaal-democratie. Denemarken is het enige West-Europese land waar de sociaal-democratische partij electoraal gezien in de lift zit. Afgelopen woensdag won leider Mette Frederiksen de parlementsverkiezingen: ruim een kwart van de Deense kiezers stemde op haar partij. Tegelijkertijd zakte de rechts-nationalistische Deense Volkspartij (DF) van 21 procent van de stemmen in 2015 naar 8,7 procent nu. Naar schatting 12 procent van de weggelopen DF-stemmers, voornamelijk Denen op het platteland, stak naar Frederiksen over omwille van haar immigratie- en integratiestandpunten.

De Deense sociaal-democratische partij is als een feniks uit de as herrezen door een heldere koers uit te stippelen op het gebied van immigratie en integratie – een thema waar een deel van haar achterban zich al jaren terecht zorgen over maakt. Vanaf eind jaren negentig trokken sociaal-democratische kiezers naar de nationalistische Deense Volkspartij (DF), omdat zij niet gehoord werden door de eigen politici en het beu waren om door hen voor ‘racist’ te worden uitgemaakt.

Nadat de Socialdemokraterne na de verkiezingen van 2015 voor de zoveelste keer in de oppositie terechtkwam, nam Frederiksen de leiding over. Jarenlange consultatierondes met alle partijafdelingen resulteerden vorig jaar in een nieuw immigratie- en integratieplan. Als het aan de sociaal-democraten ligt, gaan de Middellandse Zee en de EU-Oostgrens op slot en komen er VN-selectiekampen in veilige Afrikaanse landen. Alleen echte vluchtelingen mogen daar de Deense asielprocedure doorlopen. Denemarken zal zich houden aan alle internationale conventies, zal voldoen aan de VN-vluchtelingenquota en zal Italië helpen met de grensbewaking. De miljarden euro’s die Denemarken zo aan de asielindustrie uitspaart, worden grotendeels in ‘een Marshallplan voor Afrika’ gestopt, waardoor Afrikanen thuis meer economische kansen krijgen. Afgelopen woensdag liet dit plan veel voormalige sociaal-democratische kiezers terugkeren op het oude nest.

Hoe anders is dat bij de PvdA in Nederland. De Statenverkiezingen verliepen redelijk en de Europese Parlementsverkiezingen werden gewonnen als gevolg van het ‘Timmermanseffect’. Maar de PvdA blijft een volkspartij van weleer, een partij in de marge.

Geïnspireerd door Frederiksen probeerde PvdA-leider Lodewijk Asscher vorig jaar tevergeefs een zaaltje met Amsterdamse leden te overtuigen van een andere koers voor integratie en immigratie. „Maar hóe dan, Lodewijk?”, vroeg iemand uit het publiek. De avond liep uit op een echec en de partij besloot de migratieproblematiek voorlopig links te laten liggen.

Lees ook De langdurige zoektocht van Lodewijk Asscher

Daarmee is het probleem niet verholpen. Willen de Nederlandse sociaal-democraten hun oorspronkelijke aanhang terug winnen, dan moeten zij ook het hete hangijzer van de migratie aanpakken. De huidige tactiek van pappen en nathouden moet worden ingeruild voor een volwaardig, weldoordacht migratiebeleid – in samenspraak met andere spelers op binnenlands en Europees niveau.

Het Deense sociaal-democratische plan kan een inspiratiebron zijn, maar hoeft niet exact te worden gekopieerd. Uiteraard dienen de buitengrenzen van de EU beter te worden bewaakt, onder meer om duizenden verdrinkingen per jaar te voorkomen. En natuurlijk hoeven we in Nederland niet zeven jaar te wachten tot een asielzoeker recht heeft op een uitkering, zoals in Denemarken het geval is.

Wel zijn geduld en stevig leiderschap vereist. Leden moeten worden overtuigd door middel van – soms moeilijke – gesprekken, zodat ze inzien dat een volwassen migratiebeleid niet per definitie inhumaan is. Het is namelijk humaner om mensen in veilige VN-kampen te selecteren dan ze de dood in te jagen op de Middellandse Zee.