Amerikaanse tv-serie over ramp Tsjernobyl maakt Kremlin-haviken razend

In de Verenigde Staten is de succesvolle, vijfdelige, miniserie van de zenders HBO en Sky Atlantic net beëindigd. De Amerikaanse media waren in het algemeen vol lof over de manier waarop de gebeurtenissen rond de Oekraïense stad (toen nog Sovjet-Unie) zijn gereconstrueerd en vooral over de wijze waarop het lijden en de moed van burgers en soldaten in beeld is gebracht.

Zoals in elke historische serie wordt er, om het allemaal in het verhaal te passen, soms wat met de waarheid gespeeld.  Ook werden er wat dramatische, niet bestaande, figuren het verhaal ingeschreven. Op sociale media zijn daar door kijkers naar de serie al heel wat bomen over opgezet.

Lees verder na de foto

Maar nu komen er reacties uit Moskou, waar ten tijde van de meltdown de besluiten werden genomen, over de aanpak van de ramp. Sommige reacties zijn niet mis. De felste Kremlin-haviken zien in de Amerikaanse serie de zoveelste aanval op Rusland met de bedoeling het land zwart te maken.

Columnist Anatoli Wasserman zegt op de website Teleprogramma dat als het westen een film maakt over Russen dat per definitie nooit de waarheid zal zijn. ,,Omdat ze ons niet mogen en omdat ze ons niet kunnen begrijpen”, aldus Wasserman.

De staatskrant Komsomolskaja Pravda ziet achter de HBO-serie een complot. Uiteraard gefinancierd door de concurrenten van Rosatom, het Russische staatsbedrijf, om de Russische reputatie op het gebied van kernenergie te bezoedelen. Desondanks trekt de serie veel kijker in Rusland, ook al is die alleen te zien achter een betaalmuur.

De serie raakt ook een andere gevoelige snaar, melden westerse correspondenten in Moskou. Sommige Russische recensenten hebben er duidelijk nog steeds moeite mee achteraf praktijken uit het communistische verleden te rechtvaardigen. De Sovjet-Unie informeerde burgers helemaal niet of pas veel later en half over de risico’s van de ramp.

De Russische krant Izvestia vond de westerse versie van de grootste kernramp in de geschiedenis daarom alvast ‘realistischer’ dan wat Russische films er meestal van maken. Dat de heldenmoed van gewone Russen centraal staat, wordt zeer gewaardeerd. “Het leven in de Sovjet-Unie is nog nooit zo accuraat door een westerse - en zelfs Russische - film weergegeven. Kleren, objecten en zelfs het licht komt precies uit de jaren 80 van Oekraïne, Wit-Rusland en Moskou”, aldus een jubelende Svetlana Aleksiëvitsj, de Wit-Russische Nobelprijswinnares in The New Yorker.

Lees verder na de foto

De Russische nieuwszender en spreekbuis van het Kremlin RT heeft uiteraard veel aan te merken. Aardig is dat dat gebeurt in de vorm van een interview met generaal Nikolaj Tarakanov, destijds een sleutelfiguur in het bestrijden van de ramp. Tarakanov heeft heldenstatus, hij was ter plaatse, leidde speciale troepen, werd besmet met een hoge dosis radioactiviteit maar overleefde.

Op zijn 85ste heeft hij de serie gezien en vond die niet slecht, maar zet wel wat puntjes op de i. Dat er in de serie koeien en andere dieren in de stad worden doodgeschoten, klopt bijvoorbeeld niet. Besmette dieren werden door zijn speciale eenheid inderdaad afgeschoten maar in het bos, inclusief gevluchte koeien en herten.

Tarakanov zegt dat het tamelijk absurd is dat een net in Tsjernobyl aangekomen groentje die taak kreeg. Ook was het niet zo dat mijnwerkers zonder kleren een tunnel onder het complex groeven. Voor de rest is de held van Tsjernobyl eigenlijk best tevreden. De Schotse acteur Ralph Ineson die hem speelt, doet dat prima zo vindt hij.

Volgens westerse correspondenten in Moskou zitten de Russen toch wel met deze serie in hun maag. Een nieuwe generatie had nooit, of heel weinig, over de ramp gehoord omdat de hele gang van zaken bepaald geen reclame voor het oude regime is. Tsjernobyl is inmiddels een toeristische attractie geworden en onder Russische jongeren is het zelfs hip erheen te gaan en er foto's en selfies te maken.

Het laten zien van het geknoei past evenmin in het streven van sommige staatsmedia om het Sovjet-verleden weer te idealiseren. Elke vorm van kritiek op de Sovjet-aanpak wordt in die kringen gezien als hekeling van de huidige ideologie van president Poetin. Die werpt zich op als erfgenaam van de goede oude tijden. Kritische Russen zijn echter van mening dat het nepnieuws uit het Kremlin van vroeger niet zo heel veel verschilt met de trollenfabrieken van nu.

De Russische filmmaker Aleksej Muradov heeft de handschoen opgenomen en belooft een Russische documentaire over ‘wat er echt gebeurde’. Volgens hem was er op de dag van de explosie een CIA-agent werkzaam in de kerncentrale. 

De meeste westerse experts zijn het erover eens dat de serie een behoorlijk waarheidsgetrouw beeld geeft van de ramp waarbij officieel 'slechts’ 31 doden vielen. Over het werkelijke aantal slachtoffers wordt nog heftig gespeculeerd. Volgens een rapport van Greenpeace zou het aantal aan de ramp gerelateerde kankerdoden rond de 93.000 zou liggen - tegenover de 4000 tot 9000 extra sterfgevallen als gevolg van kanker die in een VN-rapport werden genoemd.