Deskundigen willen maatregelen om Nederland te behoeden voor varkenspest

Het kan zomaar gebeuren. Een wild zwijn uit de Belgische Ardennen, of een restje van zijn karkas, dat in aanraking komt met een soortgenoot die noordelijker leeft. Of een Chinese toerist die met een (verboden) stukje cervelaatworst in de rugzak de controlepoortjes op Schiphol passeert en een kijkje gaat nemen bij wilde zwijnen op de Veluwe, of erger nog, bij een varkensbedrijf. ,,Dan heb je de poppen aan het dansen'', zegt Linda Janssen, voorzitter van het varkenshouderscollectief POV.

Varkenshouders in Nederland zijn als de dood voor de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in Nederland. Ze weten: er hoeft maar één bedrijf besmet te raken met het virus, zelfs maar één enkel varken, of de export van varkens komt meteen stil te liggen. ,,Dan hebben we echt een probleem'', bevestigt Robert Hoste, econoom varkensproductie aan Wageningen University. Zo'n 70 procent van het Nederlandse varkensvlees, rond de 800 miljoen kilo, gaat naar het buitenland.

De Afrikaanse varkenspest - niet te verwarren met de traditionele variant van de ziekte die Nederland in 1997 trof - is al een paar jaar aan een opmars bezig. Sinds vorig najaar heerst het voor varkens dodelijke virus (mensen kunnen het niet krijgen) onder wilde zwijnen in de Ardennen. Sinds kort grijpt het hevig om zich heen in Azië. Het aan varkensvlees verslaafde China, waar de helft van alle krulstaarten ter wereld worden gehouden, zit met de handen in het haar.

Experts van de Rabobank verwachten dat in het communistische land tussen de 150 en 200 miljoen varkens zullen sterven of moeten worden afgemaakt. Het is maar de vraag of het genoeg is om de ziekte onder controle te krijgen.

Vorige week werd bekend dat ook in buurland Noord-Korea de pest heerst. Dat geldt eveneens voor het Italiaanse eiland Sardinië, Polen, Roemenië, Rusland, Vietnam en Zuid-Afrika. Het grote probleem: er is nog altijd geen vaccin tegen de Afrikaanse varkenspest, een virus dat in de jaren 50 voor het eerst Europa bereikte en dat ook in varkensproducten lang kan overleven. ,,Dat maakt dit een heel lastig fenomeen'', zegt Willie Loeffen van Wageningen University. De in de varkenspest gespecialiseerde viroloog bevestigt dat het scenario van het stukje cervelaatworst in een Chinese rugzak 'zeker een optie' is. ,,Al is het gevaar van wilde zwijnen in de Ardennen in mijn ogen groter.''

Nederlandse varkensboeren verdienen na jaren van armoe eindelijk weer eens goed geld - wrang genoeg komt dat vooral door de situatie in China - maar dat kan zomaar voorbij zijn. Linda Janssen van POV vraagt zich af of de Nederlandse overheid dat goed genoeg in de gaten heeft. Zij wil dat er extra maatregelen worden genomen en pleit voor scherpe controles op door Chinese toeristen meegebracht voedsel op Schiphol.

Varkenseconoom Hoste vindt dat zo gek nog niet. ,,In sommige landen worden er speurhonden ingezet. Dat zou je op Schiphol ook kunnen doen.''

Een woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zegt dat de lijst met landen waar dierziekten heersen wekelijks wordt geüpdatet. ,,Die geven we door aan de douane.'' Die laatste organisatie is verantwoordelijk voor de controles op Schiphol. De dienst laat per e-mail weten dat bij passagiers uit risicolanden 'gerichte extra' controles plaatsvinden. Hoe die controles eruit zien, en of elke binnenkomende reiziger extra wordt gecontroleerd, wordt niet verteld.

De varkenshouders hebben meer eisen: zo moeten over het platteland rondzwervende wilde zwijnen worden afgeschoten. ,,Er zijn er veel te veel'', zegt Janssen. ,,Daar maken wij ons grote zorgen over. We moeten af van het taboe op de jacht op zwijnen.''

Het afschieten is een provincietaak. In Limburg en Noord-Brabant, twee varkensrijke provincies die dicht bij de Ardennen liggen, wordt volgens de POV-voorzitter maar mondjesmaat gejaagd. ,,Het gebeurt, maar het gebeurt niet goed.''

CDA-Kamerlid Jaco Geurts deelt de zorgen van de varkensboeren. ,,Ik zeg al langer dat de overheid meer urgentie moet tonen om een uitbraak van varkenspest in Nederland te voorkomen. Een uitbraak zou een absolute ramp betekenen voor de gezinsbedrijven hier. De overheid moet niet naïef zijn.‘’