"Donald is een driftkop, net als de vader van zijn bedenker Walt Disney", zegt psycholoog Jaap van Ginneken. Hij schreef het boek Striphelden op de divan, waarin hij de psyche van onder meer Donald Duck schetst aan de hand van het levensverhaal van de bedenkers.
Van Ginneken legt uit dat Disney regelmatig een pak slaag kreeg van zijn vader en de negatieve eigenschappen van zijn vader in Donald heeft verwerkt. "Donald heeft veel pech, wat meestal zijn eigen schuld is. Hij wordt neergezet als een domoor, wat een soort van wraak is van Disney op zijn tirannieke vader. Vooral het thema zelfoverschatting zie je daarin terug: een volwassen personage meet zichzelf eigenschappen aan, maar valt vervolgens door de mand. Dat is leuk en herkenbaar voor de kinderen."
Wat door de Duck-personages wordt uitgebeeld is dus voor een groot deel gehaald uit Disneys eigen leven, maar dan een tikje uitvergroot en toegankelijk gemaakt voor het grote publiek.
"Kinderen hebben te maken met zaken als ouders, straf, ondeugendheid. In de stripverhalen zie je een uitvergroting van de meest problematische kernrelaties uit een gezin, en waar een kind het meest mee tobt. Daarom zijn deze verhalen zo bevrijdend voor kinderen." Overigens is het overgrote deel van de strips uit de oude Donald Duck gemaakt door Disneys assistent Carl Barks, die een vergelijkbare achtergrond als zijn baas had.
'Donald is een middenklasser die geen baan kan behouden'
"Donald is een middleclassman die geen baan kan behouden, kinderen moet opvoeden, problemen heeft in de liefde, een oom heeft die 'm geen cent gunt en een neef die wél al het geluk van de wereld heeft", vertelt Donald Duck-hoofdredacteur Joan Lommen. "Het leuke hieraan is: iedereen kan zich hierin herkennen."
Het tijdschrift Donald Duck bestaat in Nederland inmiddels al 67 jaar: in 1952 kwam de eerste editie uit. Is Donald in die tijd veranderd? Lommen vindt van niet. "Juist omdat hij middle class is, is hij van alle tijden. Ook de thema's zijn relevant: hoe verdien je je geld, hoe behoud je je baan. Dat is herkenbaar."
"Donald heeft net effe wat meer pech dan de gewone mens", voegt stripredacteur Bas Schuddeboom toe. "Daardoor kun je ook net wat harder om hem lachen. Gelukkig komt het ook altijd weer goed met hem."
Donald Duck maakte in 1934 zijn debuut in de cartoon The Wise Little Hen. Kort daarna kreeg hij zijn eigen tekenfilmserie en twee jaar later kreeg hij zijn eigen krantenstrip. Striptekenaar Carl Barks bedacht vervolgens Duckstad en de personages die hier wonen en die we vandaag de dag nog steeds kennen, zoals Dagobert, Willie Wortel en Guus Geluk.
Kwik, Kwek en Kwak: slimme en listige neefjes
Kwik, Kwek en Kwak, de drie neefjes van Donald, zijn door Disney bedacht zodat er personages zijn met wie de jongere lezers en kijkers zich kunnen identificeren. "Die zijn slim, vlot, bedenken listen. Disney had twee broertjes van ongeveer dezelfde leeftijd, dus zij belichamen samen de drie neefjes. Terwijl Donald alsmaar belachelijk wordt gemaakt omdat hij domme dingen doet, wordt de lezer uitgenodigd om het perspectief van Kwik, Kwek en Kwak te kiezen."
Donald is dus de oom van het drietal. Volgens Van Ginneken worden er in kinderverhalen weinig ouders getoond, want dat is "te bedreigend". "Vaders en moeders worden vervangen door ooms en tantes, kinderen door neefjes en nichtjes. Zodat je de thematiek van autoriteit en ondeugendheid in de verhalen kunt verwerken, maar niet rechtstreeks."
Donald Duck zet geen trends, maar volgt
Ondanks dat de verhalen zich afspelen in een fictieve wereld, moeten ze wel enigszins herkenbaar zijn voor de lezer. "Het mag een beetje uit de hand lopen", zegt Schuddeboom. "Dat Donald Katrien wil, is een bekende situatie voor de lezer, maar de dingen mogen hierbij wel in het honderd lopen." Hoofdredacteur Lommen voegt toe dat de gebeurtenissen "niet te ver weg mogen zijn". "Dan heeft het geen relevantie meer."
De verhalen in het blad worden ruim van tevoren gemaakt en daarom wordt er niet ingespeeld op de actualiteit. "We zijn geen trendsetters, maar volgers", zegt Lommen. "Pas als iets echt is geaccepteerd in de maatschappij, dan gaat Duckstad ook mee."
Snoetboek en SnepKwek
Zo hebben sociale media inmiddels intrede gedaan in Duckstad. "De neefjes zitten op Snoetboek (een verbastering van Facebook, red.). Als je ontkent dat sociale media bestaan, houd je je lezers voor de gek", zegt Schuddeboom.
Ook het karakter en de instelling van zijn vriendinnetje Katrien zijn door de jaren heen door de redactie aangepast. "Katrien zijn we aan het oppimpen", vertelt Lommen. "Je kon hiervoor zien dat de strip door mannen is bedacht."
"Als er iets gebeurde, dan belde ze Donald", voegt Schuddeboom toe. "Ze wilde altijd getrakteerd worden. Daar kijken we kritisch naar. Nu werkt ze en beleeft ze met haar nichtjes dezelfde soort avonturen als Donald met zijn neefjes."
Hoe zit het met Donald zelf, wordt zijn persoonlijkheid ook aangepast aan de hand van maatschappelijke veranderingen om herkenbaar te blijven? "Donald zal niet gauw met een twijgje achter de neefjes aanlopen om ze te slaan. Dat was vijftig jaar geleden geen probleem, maar dingen veranderen", zegt stripredacteur Schuddeboom.
Maar verder zal de persoonlijkheid van de eend geen drastische veranderingen ondergaan, voorziet Lommen. "Hij is en blijft een middenklasseman, die van barbecue houdt. Dan zal hij niet ineens een vegetariër worden."
"We gaan geen yup van hem maken", besluit Schuddeboom.