Direct naar artikelinhoud
NieuwsUitkering

Hoogte bijstandsuitkering blijft steeds verder achter

De bijstandsuitkering loopt steeds verder uit de pas met zowel de AOW als de algemene loonontwikkeling. De val van iemand die vanuit een baan naar de bijstand gaat wordt steeds groter. Dat stelt hoogleraar sociale zekerheid Olaf van Vliet in een oratie die hij vrijdag uitspreekt in Leiden.

Een gepensioneerde automonteur neemt een stapeltje rekeningen door.Beeld ANP

Onder bijstandontvangers zorgt dit voor groeiende problemen. Piet van der Lende, voorzitter van de Bijstandsbond, maakt zich zorgen. ‘De essentie is dat op dit moment de bijstanduitkering zo laag is, dat men elke maand geld tekort komt. Mensen moeten op een houtje bijten.’

Hoogleraar Van Vliet vermoedt dat één van de drijvende krachten achter het door hem gesignaleerde wegzakkende bijstandsniveau de vergrijzing is. ‘Het is electoraal veel interessanter iets te doen voor 66-plussers dan voor mensen in de bijstand. Die groep is veel groter en politiek bovendien veel beter vertegenwoordigd.’

De afgelopen kabinetten probeerden met een lagere uitkering bijstandsgerechtigden te prikkelen om weer aan het werk te gaan. Maar, legt Van der Lende van de Bijstandsbond uit, veel bijstandontvangers kunnen helemaal niet aan het werk. ‘Mensen moeten eruit. Maar niet iedereen kan eruit. Het is een verkapte arbeidsongeschiktheidsregeling geworden, omdat de gangbare regelingen op slot zijn gegaan.’

Het ministerie van Sociale Zaken en de vereniging van directeuren van sociale diensten, Divosa, konden niet op het onderzoek reageren. Het CPB, de rekenmeester van het kabinet, zegt de ontwikkeling van de koopkracht van bijstandsontvangers in verhouding tot de algemene loonontwikkeling niet bij te houden.

Honderdduizenden

Van Vliet pleit ervoor om dat wel te doen: ‘We moeten hier structureel meer inzicht in hebben. Het gaat toch om enkele honderdduizenden mensen.’ De verhouding tussen loonontwikkeling, bijstand en AOW werd voor het laatst berekend in 2009. Toen was het netto bijstandsniveau nog maar driekwart van de AOW, terwijl die 15 jaar eerder nog op hetzelfde niveau lagen. Van Vliet: ‘Volgens mijn berekeningen is dat verschil sindsdien alleen maar groter geworden.’

Ouderen drukken volgens Van Vliet steeds zwaarder op de overheidsbegroting, niet alleen via AOW maar ook in zorgkosten. Dat gaat ten koste van voorzieningen zoals de bijstand en bijvoorbeeld publieke bibliotheken. ‘Armoede onder ouderen is veel sterker gedaald dan onder de rest van de bevolking. Ze worden gecompenseerd door AOW-stijgingen, terwijl voor de rest van de bevolking het sociale vangnet steeds lager komt te hangen.’

Ook in andere Europese landen zakt de bijstand al decennia steeds verder weg. In Zweden was de daling het scherpst: de bijstand ging daar van 60 procent van een gemiddeld arbeidsinkomen – ‘in Europees opzicht een heel hoog percentage’, zegt Van Vliet – in 1990 naar 39 procent twintig jaar later.

Lees ook:

Pleiten voor werk onder het minimumloon is hip, aldus Sheila Sitalsing.

Vorig jaar beschreef Jonathan Witteman in deze krant de doorgeslagen jacht op vermoede bijstandsfraudeurs. Die kunnen zich maar moeilijk verdedigen tegen de verregaande bevoegdheden van rechercheurs van de sociale diensten.

Meer informatie over de oratie en het onderzoek van hoogleraar Olaf van Vliet is te vinden op de website van de Universiteit Leiden.