‘Golfstaten vernielen de revolutie’

In Soedan bidden de moeders deze week tot Allah – ze vragen of Hij de Golfstaten kan straffen voor de dood van hun kinderen. „Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte hebben onze revolutie kapotgemaakt”, zegt de 43-jarige Sulaima Ishaq, telefonisch vanuit de Soedanese hoofdstad. „Ze hebben barbaren op ons afgestuurd die nu alle controle hebben.” Khartoum, recent nog de stad van de vrolijke revolutie, is veranderd in een spookstad.

Soedanezen durven niet meer naar buiten, sinds honderden Janjaweed de stad hebben belegerd en sindsdien lukraak mensen in elkaar slaan, hun botten breken of doden. De Janjaweed, die officieel de Rapid Support Forces worden genoemd, is dezelfde gewelddadige militie die verantwoordelijk is voor het bloedbad in Darfur.

De mannen zien er jong uit, zegt Ishaq die hoogleraar kinderpsychologie is, ze zijn soms vijftien, zestien jaar en dus geen onderdeel van het reguliere leger van Soedan. „Als je geluk hebt stelen ze alleen je telefoon, je laptop of je geld. Ze schelden vrouwen op straat uit voor sletten en ongelovige honden.” Het internet is afgesloten, dus het is lastig alle gebeurtenissen wereldkundig te maken.

Dezelfde militie strijdt ook aan de zijde van Saoedi-Arabië in de oorlog in Jemen. En nog een reden dat de militie geld en wapens krijgt van de Golfstaten, is de angst voor een succesvolle revolutie. Als de Soedanezen hun zin krijgen en een burgerregering vormen, moedigt dat meer revoluties aan in de regio.

Militaire raad

Het volksverzet tegen de Soedanese president, de islamitische fundamentalist Omar al-Bashir, begon in december grote vormen aan te nemen. Vanaf april bivakkeerden honderdduizenden mensen voor het militaire complex in Khartoum. Het was vaak feest, vooral toen het leger besloot Bashir opzij te schuiven, na dertig jaar. Sindsdien onderhandelen betogers en een militaire raad, die tijdelijk de macht heeft overgenomen in Soedan, over een burgerregering die het land moet gaan leiden tot nieuwe verkiezingen.

De vraag was: hoeveel macht krijgen de burgers, hoeveel macht krijgen de militairen? En ook: wie zijn de militairen in deze raad precies?

De hoogste baas in de militaire raad is Abdelrahman Burhan, al wordt steeds duidelijker dat vicevoorzitter Hemedti de meeste invloed heeft. Hij was steeds een trouwe bondgenoot van Bashir en heeft nauwe banden met de Rapid Support Force.

In de nacht van zondag op maandag werd het voor Sulaima Ishaq duidelijk dat het Hemedti is die alle macht heeft in Soedan. Na maanden van vreedzaam protest, veranderde het verzetsplein in Khartoum in een bloedbad. Zondag, na de iftar, de maaltijd na zonsondergang, ging Ishaq naar het plein, zoals ze sinds april iedere dag doet. Het regende die nacht in de snikhete stad. Alle betogers juichten, waren blij. Die sfeer sloeg om toen tegen de ochtend grote voertuigen met mannen in beige uniformen richting de sit-in reden. Ze begonnen op iedereen te schieten. „Ik hoorde achter elkaar schoten”, zegt Ishaq. Ze rende bukkend weg richting haar collega’s in het ziekenhuis. Zestig doden zijn bevestigd. Dinsdag zijn nog eens veertig lichamen uit de Nijl gevist, maakte het Comité van Soedanese Artsen woensdag bekend. Ook op woensdag zoeken mensen in de rivier naar doden.

„Niemand had verwacht dat onze revolutie op deze manier zou omslaan”, zegt Ishaq. „In sommige delen van de stad stinkt het naar bloed.” Ze noemt de omwenteling een ‘Darfur 2.0’. „Er zijn vrouwen verkracht”, zegt ze. „Tijdens de ramadan!”

Het militaire overgangsbewind beloofde na de onderdrukking van het protest binnen negen maanden verkiezingen. Ook staakte het de dialoog met de betogers. Maar het leger is verdeeld. Militairen van het reguliere leger in Soedan waren zelf deels ook in shock. „Ik zag sommigen huilen toen de milities arriveerden. Zij wisten ook niet dat dit zou gebeuren.”

Op sociale media worden beelden gedeeld waarop aanwijzingen te zien zijn van de betrokkenheid van de Rapid Support Forces:

Veranderde strategie

De Soedanezen wijzen niet helemaal zonder reden naar de Golfstaten. Kort geleden brachten Burhan en Hemedti bezoeken aan Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte. Ze woonden Arabisch topoverleg bij in Mekka, onder meer met de Arabische Liga. Na terugkomst veranderde plots hun strategie. „Ze hebben gewoon de opdracht gekregen de sit-in op te doeken. Golfstaten bemoeien zich van oudsher al met Soedan”, zegt Hafiz Mohamed van de mensenrechtenorganisatie Justice Africa Sudan. Rond de 10.000 Janjaweed-soldaten die meevechten in Jemen komen uit Soedan. „Niet alleen Saoedi-Arabië, ook de Emiraten hebben enorme belangen bij hun aanwezigheid. Kroonprins Mohammed bin Zayed is een belangrijke financier van de Janjaweed.” Als de burgers in Soedan de macht overnemen, zullen zij die 10.000 soldaten terughalen.

Lees ook Militairen doden betogers, staken dialoog met burgers

Ook Egypte heeft grote belangen in Soedan. „Historisch gezien heeft iedere vorm van democratisering bij ons, enthousiasme gekweekt bij activisten in Egypte”, zegt Mohamed. Vrijheid in Soedan betekent macht voor activisten in Egypte. Daarom hebben de machthebbers in Egypte baat bij dictators in Soedan. „Het is de reden dat ze Bashir steunden toen hij in 1989 aan de macht kwam.”

Het is heel simpel, denkt Mohamed. „Ik denk dat de drie Golfstaten Hemedti hebben beloofd hem aan de macht te helpen als hij de betogers kan uitschakelen.” Een domme zet, zegt hij: „Ook Soedanezen die eerst nog niet tegen hem waren zullen nu in verzet komen. De haat tegen de militaire raad neemt alleen maar toe.”

Voor Suleima Ishaq stopt het ook hier niet mee. „Ieder jaar tijdens Eid ben ik buiten de deur”, zegt ze over het Suikerfeest. „Dan ga ik naar de kapper en laat henna zetten.” Dit jaar zat ze thuis, niemand is in een feeststemming, zegt ze. „Deze Eid zal de geschiedenis ingaan als een groot trauma voor Soedan.”