Forse groei van dwangopnames in de psychiatrie

Den Haag

Rechters kregen in 2018 ruim 27.000 verzoeken voorgelegd voor een gedwongen opname in een psychiatrische instelling, blijkt uit cijfers die de Raad voor de rechtspraak dinsdag publiceerde. Dat waren er ruim vijfhonderd meer dan een jaar eerder. De stijgende trend is al jarenlang gaande, stelt de raad vast. In 2008 ging het nog om iets meer dan 16.000 verzoeken. Het overgrote deel van de aanvragen voor gedwongen opname wordt in de praktijk door rechters toegewezen.

In de wet is vastgelegd dat patiënten die een gevaar vormen voor zichzelf of anderen, verplicht opgenomen kunnen worden. Meestal beoordeelt een rechter zo’n verzoek voorafgaand aan de opname, maar in noodsituaties mag de burgemeester besluiten tot een inbewaringstelling (ibs). De rechter beoordeelt vervolgens binnen drie dagen of die moet worden verlengd.

Diverse factoren hebben geleid tot de groei van gedwongen opnames, legt Rob Keurentjes uit. Hij is senior rechter in Groningen en is gespecialiseerd in deze thematiek. ‘De samenleving is individualistischer geworden en afwijkend gedrag wordt minder geaccepteerd dan vroeger’, zegt hij. Daarnaast zijn er meer mensen met een verstandelijke beperking dan gedacht. ‘Naarmate de maatschappij ingewikkelder is geworden, is het voor hen moeilijker geworden.’

Een belangrijke reden is volgens hem ook dat het aantal bedden in psychiatrische instellingen is afgenomen. Patiënten staan daardoor eerder op straat.

Woordvoerder Mariska Siebring van GGZ Nederland geeft als algemene verklaring voor de toename dat meer mensen met een psychiatrische aandoening thuis wonen. Dat maakt dat een ‘korte opname’ soms nodig is als de ziekte verergert. In 2008 woonden nog meer mensen in de kliniek en was gedwongen opname vaak niet nodig, zegt ze.

senioren

In de dinsdag gepubliceerde cijfers maakt de Raad voor de rechtspraak geen onderscheid in leeftijd. Maar Siebring wijst erop dat de groei voor een deel wordt veroorzaakt door senioren. Zij blijven langer thuis wonen en dat leidt vaker tot een gedwongen opname. Keurentjes herkent dat uit zijn eigen praktijk bij de rechtbank en hoort het ook van collega’s uit andere regio’s. ‘Het gaat bijna altijd om ouderen met dementie, die niet langer thuis kunnen worden opgevangen’, vertelt hij. In het verleden zaten die mensen al in een eerder stadium in een verpleeghuis.

Dat mensen langer thuis blijven wonen, is overigens een bewuste keuze van henzelf, van zorgaanbieders en van de overheid, benadrukt Siebring. Gedwongen opname is alleen een ‘laatste middel’ om de veiligheid van de patiënt en zijn omgeving te waarborgen. ‘De geestelijke gezondheidszorg richt zich dan ook op intensieve behandeling thuis in crisissituaties ter voorkoming van opnames.’ In samenwerking met onder meer wijkteams en de politie zet de ggz in op een vroege signalering van problemen, zodat patiënten thuis de nodige begeleiding kunnen krijgen. <