Republikeinen in Congres hebben geen ruggegraat

Samen met Bob Woodward legde Carl Bernstein in 1972 in een reeks artikelen in The Washington Post het Watergate-schandaal bloot dat uiteindelijk leidde tot impeachment van president Nixon. Tijdens zijn recente commentaren op het Rusland-onderzoek van speciale aanklager Robert Mueller benadrukte Bernstein echter steeds dat de echte Watergate-helden Nixons partijgenoten waren. De Republikeinse Congresleden namelijk die eisten dat de president verantwoording aflegde, die ­samen met Democratische collega’s onderzoek deden naar mogelijke wetsovertredingen.

Anno 2019 is een dergelijk dualisme tussen president en Republikeinse Congresleden ver te zoeken. In ruil voor onder meer belastingverlaging voor de rijken, benoeming van conservatieve rechters en een bloeiende economie, hebben zij in feite ­afstand gedaan van hun constitutionele parlementaire plicht toezicht te houden op de uitvoerende macht. In plaats van haar naam waardig te betonen, is de Republikeinse partij inmiddels de partij van koning Trump die zich boven de wet acht, zich onmiskenbaar beter op zijn gemak voelt in het gezelschap van autocraten en geen boodschap heeft aan controle door het Congres. Dat het Mueller-rapport de president niet vrijpleitte van belemmering van de rechtsgang behoeft volgens de Republikeinen geen nader onderzoek en verdere hoorzittingen. Republican Party First in plaats van America First.

Dubieuze samenvatting

Zelfs minister van Justitie William Barr, die de conclusies van het Mueller-rapport op dubieuze wijze samenvatte en weigerde in het door de ­Democraten beheerste Huis van Afgevaardigden te verschijnen, gedraagt zich eerder als Trumps persoonlijke advocaat. Voorzitter Jerry Nadler van de justitiecommissie van het Huis stelt alles in het werk om de hoofdrolspelers die tegenover Mueller van Trumps obstructie van de rechtsgang getuigden in een openbare Congreszitting te laten verschijnen. Het Mueller-rapport mag dan nog steeds ­bovenaan staan in de paperback-nonfictielijst (en bovendien gratis online), slechts een kleine minderheid van de Amerikanen heeft het gelezen. Live getuigenissen op tv hebben natuurlijk een veel groter bereik en bovendien onmiddellijk impact. Verklaringen van Nixons assistenten Dean, Haldeman en Butterfield tijdens de Watergate-hoorzittingen bleken fataal voor de president. Daarvan is Trump zich zeer bewust, vandaar dat hij die openbare getuigenissen van medewerkers blokkeert door zich te beroepen op het presidentiële recht informatie niet vrij te geven aan het Congres of de rechter. En toch.

Op 18 mei twitterde Justin Amash, Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden namens de staat Michigan: ‘1. Minister van Justitie Barr heeft het Mueller-rapport opzettelijk verkeerd weergegeven; 2. President Trump heeft gedrag vertoond dat in aanmerking komt voor impeachment; 3. Partijdigheid heeft ons systeem van checks and balances uitgehold en 4.Weinig Congresleden hebben het rapport gelezen.’

Vier klappen, in het volle besef dat hij zich de toorn van de president, de minister van Justitie, Republikeinse mede-Congresleden en de hele populistische rechtse pers op de hals zou halen en zijn herverkiezing in 2020 op het spel zou zetten. Trump noemde hem een loser en direct meldde zich een Trump-aanhanger die toegaf het Mueller-rapport niet te hebben gelezen als uitdager van Amash in de Republikeinse primaries.

Inmenging

Inmiddels heeft Mueller gesproken. Hij herhaalde de conclusies uit zijn rapport – systematische Russische inmenging; onvoldoende bewijs voor samenzwering met de Trump-campagne; wel belemmering van de rechtsgang – en stelde opnieuw dat de justitiële richtlijn hem verhindert de president aan te klagen. ‘Volgens de grondwet vereist een aanklacht tegen een zittende president een ander proces dan het strafrecht.’ Onmiskenbaar was de boodschap: het is niet mijn taak, maar die van het Congres.

Maar behalve Amash, die tijdens een town hall meeting in Michigan door de zaal met ovationeel applaus werd verwelkomd, zijn er dus geen principiële Republikeinse Congresleden meer, geen Republikeinse helden die zich verantwoordelijk voelen voor het beschermen van de controlefunctie van het parlement. Zoals Groucho Marx zei: ‘Dit zijn mijn principes. En als ze je niet bevallen, heb ik nog wel andere.’ 

_{Rogier Ormeling is publicist.}