Direct naar artikelinhoud
Opinie

‘Baudets retoriek vol rancune lost de problemen niet op’

Het probleem met Baudet en zijn verwanten: hun constateringen zijn behoorlijk vaak raak, al is het alleen maar op basis van een emotionele waarheid, betoogt Rutger Lemm in dit opiniestuk. 

Thierry Baudet in het West-Indisch Huis.Beeld ANP

Ik heb Thierry Baudet nooit ontmoet, maar het scheelde niet veel. We bewogen ons jarenlang binnen dezelfde kringen: op de Universiteit van Amsterdam en in de andere intellectuele en artistieke kringetjes van Amsterdam. Hij stond bekend als een ijdele dandy die overal op zoek was naar erkenning, maar bijna nergens echt serieus werd genomen.

Later leerde ik dat we nog meer gemeen hebben buiten een opleiding aan de UvA. In een inmiddels berucht opiniestuk voor The Post ­Online verdedigde hij ‘versiercoach’ Julien Blanc, nadat deze had verkondigd dat je vrouwen bij de keel moest grijpen. “De realiteit is dat vrouwen overrompeld, overheerst, ja: overmand willen worden,” bralde Baudet in de conclusie (het kan niet vaak genoeg geciteerd worden).

Het uitgangspunt van zijn stuk vond ik echter verrassend herkenbaar: ­lieve, romantische jongens die afgewezen worden door vrouwen die toch een stoere man willen. Baudets tragiek kwam samen in de zin: “Het briefje waarop ‘ik hou van je’ staat zal voor hun ogen worden verscheurd, terwijl het meisje lachend achter op de scooter van een ruwe kerel stapt.”

Collega-narcisten

Ik herkende die pijn, maar ik vond vrouwenhaat nou niet bepaald de ­beste oplossing. In een reactie in NRC raadde ik Baudet en zijn medestanders aan om in de spiegel te kijken (wat ze vast al genoeg doen): als afwijzing je zo boos maakt, denk je misschien vooral dat je récht hebt op seks en liefde, en ben je dus helemaal niet zo lief. Misschien ben je het gewoon gewend om aanbeden te worden. In het Engels hebben ze daar een goede term voor: a sense of entitlement.

Ik weet uit ervaring hoe moeilijk het is om de strijd aan te gaan met dat egocentrisme in jezelf, met je ‘romantische’ verwachtingen van het leven. Het is veel makkelijker om anderen de schuld te blijven geven en jezelf op de borst te blijven kloppen.

In een wederom verrassend herkenbaar interview met Volkskrant Magazine vertelde Baudet dat hij jarenlang in therapie is geweest en daardoor nu durfde kwetsbaar te zijn. Maar hij kon zich nog steeds niet overgeven aan een ander: “Het is mij niet gelukt om iemand fascinerend te blijven vinden.” Hij bleef anderen de schuld geven, sterker nog, hij had er nu een politieke partij op gebaseerd.

Veel mensen waren verrast door Baudets politieke succes. In de Tweede Kamer wordt hij ook vaak uitgelachen om zijn potsierlijke maniertjes. Maar men vergeet daarbij dat zijn aanhangers zich herkennen in zijn eeuwige gevoel van miskenning, zoals dat ook gebeurde bij collega-narcisten als Trump, Orban en Farage. De nieuwrechtse retoriek is volledig gestoeld op die rancune: keihard uitdelen en tegelijk het slachtoffer spelen.

Onder hun kiezers lijkt die rancune deels voort te komen uit het verlies van hun (witte, mannelijke) privileges. Oftewel: entitlement. Die gevoelens van miskenning hebben echter ook begrijpelijkere oorzaken, zoals inkomensongelijkheid, de macht van grote bedrijven, globalisatie en het falen van de politiek en de media.

Onzinnige cijfers

Het maakt veel van zijn aanhangers niet zoveel uit of Thierry Baudet nu weer kletst over een boreale wereld of klaagt over de moderne architectuur, of onzinnige cijfers over klimaatverandering verspreidt, zolang ze zich maar kunnen herkennen in die opgetrokken wenkbrauwtjes van hem: moeten jullie mij weer hebben? Really?

Dat is het probleem met Baudet en zijn verwanten: hun constateringen zijn behoorlijk vaak raak, al is het alleen maar op basis van een emotionele waarheid. Ook in Baudets Houellebecqessay vond ik zijn kritiek op de individualisering herkenbaar. Maar de oplossing komt dan telkens weer neer op het gif van de rancune: weg met de ander, lang leve ons (en vooral onze leider). Dat is levensgevaarlijk.

Het is niet genoeg om daar met gratuite verontwaardiging op te reageren, zoals Bas Heijne al eerder betoogde. Er moeten politici opstaan die met rechtvaardige plannen het vertrouwen kunnen terugwinnen en die met hetzelfde vuur empathie in plaats van rancune kunnen betogen. En wij moeten vaker durven om onszelf én elkaar een spiegel voor te houden.

Rutger Lemm is schrijver, comedian en podcastmaker.