Op 8 april 1952 werd de toen 18-jarige John Phillips gearresteerd voor de aanranding van een 4-jarige meisje in het Amerikaanse Durham. Hij is inmiddels 85 jaar en zit nog steeds vast – voor een misdrijf dat hij wellicht niet gepleegd heeft.

Op aanranding en verkrachting stond in de staat North Carolina toentertijd de doodstraf. Phillips ontsprong de dans omdat zijn advocaat een deal sloot: als zijn cliënt schuld zou bekennen, dan zou hij niet de doodstraf krijgen, maar levenslang. Een juridische mogelijkheid, de zogenoemde plea bargain, die in de VS vaak tot valse bekentenissen leidt.

Laag IQ

Phillips zelf begreep weinig van de afspraak tussen zijn advocaat en justitie. Hij heeft een bijzonder laag IQ; in rapporten die over hem zijn opgemaakt naar aanleiding van zijn strafzaak wordt hij beschreven als ‘moron’, achterlijk. Zijn verstandelijke vermogens worden in dezelfde onderzoeken ingeschat op die van een 8-jarige. Na zijn aanvankelijke bekentenis heeft Phillips altijd volgehouden onschuldig te zijn. Hij heeft de statistieken aan zijn zijde, want uit onderzoeken is gebleken dat vooral verstandelijk beperkte mensen een valse bekentenis afleggen. In de VS verblijven mensen met een verstandelijke beperking in de regel in een gewone gevangenis. In North Carolina zou 2% van de gedetineerden een IQ hebben van lager dan 70.

Geen verlof

Jarenlang verbleef Phillips in verschillende gevangenissen. Hij mocht in tegenstelling tot medegedetineerden niet met verlof. Hij verloor contact met zijn familie omdat wederzijdse brieven en ansichtkaarten niet werden bezorgd. Dat veranderde in 1991 toen er in een plaatselijke krant een artikel over Phillips verscheen en zijn familie er achter kwam dat Phillips nog steeds in leven was en in de gevangenis zat.

‘Too many fools out there’

John Phillips, door zijn medegedetineerden Pinda genoemd, is gewend geraakt aan het gevangenisleven. In zekere zin geeft het hem houvast. Het strakke ritme en de strikte regels vindt hij fijn. De gevangenis is zijn thuis geworden.Hij mag op zondag naar buiten, om onder begeleiding een kerkdienst bij te wonen. Hij loopt met een stok en is door zijn mompelen moeilijk te verstaan. Het is meer dan 30 jaar geleden dat hij een disciplinaire straf heeft gekregen – voor vloeken. Phillips wil de gevangenis niet meer verlaten: ‘Too many fools out there.’ Hij heeft te kennen gegeven dat hij na zijn overlijden begraven wil worden in een groenstrook net buiten de gevangenismuur.

(De foto van John Phillips dateert van 1991 en is genomen in de Durham Correctional Centre. Dit stuk is mede gebaseerd op een artikel op de website www.themarshallproject.org)