Hoezo geven de Amerikanen niet veel uit, in plaats van de Europeanen te weinig?

Het Nederlandse kabinet heeft met de Voorjaarsnota besloten boven op de verhoging van 1,5 miljard euro die al was afgesproken in het regeerakkoord, de komende vijf jaar nog eens bijna een half miljard extra aan defensie uit te geven. Maar volgens Pete Hoekstra, is het niet genoeg. Nederland draagt opnieuw niet ‘zijn eerlijke aandeel’ bij, aldus de Amerikaanse ambassadeur in Nederland in de Volkskrant. Want we komen nog steeds niet in de buurt van die zelfopgelegde Navo-norm van 2 procent van het BNP.

Dat is een feit, maar de vraag is of we niet van die norm af moeten. Die is namelijk gebaseerd op een aantal zeer dubieuze aannames. In de eerste plaats de aanname dat als je economie harder groeit je ook meer aan defensie uit zou moeten geven (en andersom is een flinke recessie dus de makkelijkste manier om dichter bij de norm te komen). Fundamenteler is dat de premisse niet deugt die aan de hele slepende discussie over de defensie-uitgaven binnen de Navo, namelijk dat de lasten binnen het bondgenootschap niet eerlijk verdeeld worden.

Wereldwijd wapengekletter

De Navo rekent ons voor dat de Verenigde Staten 66 procent van de defensie-uitgaven voor hun rekening nemen, terwijl het Amerikaanse aandeel van de economie van het bondgenootschap slechts 45 procent bedraagt. Hierbij wordt er ten onrechte van uitgegaan dat alle defensie-uitgaven gedaan worden ter verdediging van de bondgenoten. Dat is in het geval van de VS evident niet het geval. Amerika is ’s werelds enige militaire supermacht en doet er ook alles aan die positie te behouden. Zo geven de VS nu meer uit aan defensie dan tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog, en is sinds het begin van deze eeuw het budget met ongeveer 70 procent toegenomen. De resulterende gigantische defensie-uitgaven van 686 miljard dollar dit jaar zijn groter dan de gecombineerde uitgaven van de volgende tien landen op de lijst, waarvan de meeste nota bene bondgenoot zijn van de VS.

Waar is dat mega-defensiebudget voor nodig? In de eerste plaats om Amerika’s positie als mondiale supermacht te behouden, die overal ter wereld economische en geopolitieke belangen te verdedigen heeft tegenover allerlei mogelijke rivalen en dreigingen. Daarom hebben de VS maar liefst rond de 700 buitenlandse militaire bases. En daarom zijn de VS ook militair actief – dus met wapengekletter – in vele landen tegelijkertijd, volgens een recent onderzoek in maar liefst 76 landen, oftewel 40 procent van alle landen! Dat dit allemaal ter verdediging van het bondgenootschap zou zijn is een gotspe. Gek genoeg is er echter bijna niemand die oppert dat als de lasten zo scheef verdeeld zijn, de VS haar absurd hoge militaire uitgaven misschien wat kunnen verlagen.

Bruikbare mythe

Ten slotte wordt er in het debat aan voorbij gegaan dat de Europese partners ook in internationaal vergelijkend perspectief al veel aan defensie uitgeven. Op basis van cijfers (in huidige prijzen) voor 2017 van de Navo gaf het bondgenootschap in 2017 in totaal 950 miljard dollar aan defensie uit. Hiervan werd 250 miljard dollar door de Europese Navo-landen uitgegeven. In datzelfde jaar gaf Rusland 66 miljard dollar (in 2016 constante prijzen) uit. Enkel het Europese deel van de Navo geeft dus bijna vier keer zo veel uit als het land dat volgens velen in de Navo de belangrijkste dreiging vormt.

Dat de lasten binnen het bondgenootschap oneerlijk verdeeld zijn, verhoudt zich dus slecht met de feiten. Waarom gebruiken de Europeanen dit dan niet als argument tegen de steeds opdringerige Amerikaanse president Trump? Dat is omdat veel van de huidige regeringen in de Europese Navo-lidstaten wel degelijk meer aan defensie willen uitgeven, en de geesten ervoor rijp wil maken om zo stapsgewijs in de begroting hier ruimte voor te maken. Zoals de Nederlandse regering dus nu ook weer opnieuw voornemens blijkt te zijn. Daarmee is de zogenaamde oneerlijke verdeling van de lasten bovenal een politiek bruikbare mythe voor hen die denken dat hogere defensie-uitgaven leiden tot grotere veiligheid.

_{Bastiaan van Apeldoorn is hoogleraar Mondiale Politieke Economie en Geopolitiek aan de Vrije Universiteit, en lid van de Eerste Kamer voor de SP.}