Wat is de identitaire beweging?
Danny Ghosen in gesprek met neonazi’s Paul Peters en Michael Jansen bij een demonstratie van de identitaire beweging in Berlijn, 17 juni 2017. (bron: NPO 3)
Het gedachtegoed waar Tarrant en de identitaire beweging zich op baseren, is afkomstig uit Frankrijk. De Franse tak van de identitaire beweging, Génération Identitaire (GI), vloeide in 2012 voort uit een aantal kleinere groepen die zich vormden naar de ideeën van de Franse neofascistische beweging Nouvelle Droite die in de jaren 60 opkwam.
Alain de Benoist is de sleutelfiguur binnen Nouvelle Droite en een invloedrijke ideoloog in extreemrechtse kringen. Onder meer De Benoists etnonationalistische idee van ‘geïsoleerde diversiteit’ is populair: elke ‘cultuur’ zou in zijn eigen land moeten leven. Strikt gedefinieerd zijn cultuur en ras twee verschillende dingen, maar voor de racistische Nouvelle Droite is de basis van cultuur biologisch bepaald.
Fascism rebranded
Neofascistische groeperingen als de identitaire beweging hebben zich gerealiseerd dat nazisymboliek en gewelddadige retoriek ineffectief zijn geworden als mobilisatiemiddel. Openlijke uitingen van antisemitisme worden derhalve vermeden, aangezien identitairen snappen dat dit hun project zal beschadigen. De Nouvelle Droite heeft de identitairen als het ware een nieuw taalgebruik aangereikt: klassiek fascistische ideeën als ‘Blut und Boden’ worden nu verkocht als ‘geïsoleerde diversiteit’.
Identitairen presenteren zich als een geweldloos, vaderlandslievend genootschap van jonge patriotten die zich vooral zorgen maken over ‘islamisering’ en migratie uit Afrika. Maar niets is minder waar: de Oostenrijkse extreemrechts-expert Andreas Peham stelt dat leiders van de identitaire beweging allen hun oorsprong vinden in het militante neonazisme. Zo worden de Oostenrijkse identitairen geleid door de neonazi Martin Sellner.
Internationaal netwerk
De identitairen hebben relatief geruisloos kunnen bouwen aan hun organisatie. Na het ontstaan van de GI in Frankrijk in 2012, volgden extreemrechtse activisten in andere landen. Het netwerk van identitairen reikt inmiddels van Europa tot de Verenigde Staten en Australië. Gesteund door donaties hebben identitairen in allerlei steden buurthuizen, kroegen en boksclubs voor leden opgericht. Afdelingen uit verschillende landen staan in nauw contact met elkaar. Leden en sympathisanten kunnen via social media snel gemobiliseerd worden voor acties en fondsenwerving.
Anders dan klassiek extreemrechts strijden de identitairen gezamenlijk voor een etnonationalistische wereldorde. In deze strijd worden opportunistische samenwerkingsverbanden met andere extreemrechtse groeperingen niet geschuwd: de Franse identitairen hebben betrekkingen met de zeer gewelddadige straatbeweging GUD en Duitse identitairen marcheren met Pegida.
Verscheidene extreemrechtse parlementaire partijen in Europa zijn nauw verweven met identitaire organisaties. Deze verwevenheid komt op verschillende manieren tot uiting. Ten eerste hebben prominenten van partijen als FPÖ, Le Front National en AfD geregeld privéonderonsjes met neofascistische activisten. Zo dineerde FPÖ- leider Heinz-Christian Strache met Patrick Lenard, medeoprichter van de Oostenrijkse IBO, en fantaseerde Nicolas Crochet, vertrouweling en voormalig accountant van Marine Le Pen, over de etnische zuivering van immigranten in een besloten kroeg van Franse identitairen.
Ten tweede is er sprake van organisatorische vervlechting: de identitairen uit Oostenrijk en Duitsland werken bijvoorbeeld al jaren samen met politieke jongerenorganisaties van de FPÖ en AfD. Ten derde vervullen veel identitairen een dubbelrol: velen van hen zijn zowel actief bij een extreemrechtse parlementaire partij, als betrokken bij de identitaire straatbeweging.
Identitairen in Nederland
De Nederlandse tak van de identitaire beweging, Identitair Verzet, is mede door haar slecht verstopte nazi-achtergrond erg klein. De oprichter, Paul Peters, is een beruchte neonazi die eerder veroordeeld werd voor vandalisme op een joodse begraafplaats. Een ander sleutelfiguur binnen Identitair Verzet, Michael Jansen, manifesteerde zich als geharde activist bij de extreemrechtse straatbeweging Nijmegen Rechtsaf.
Hoewel parlementaire partijen hun afstand bewaren tot Identitair Verzet, hebben FvD en de identitairen grotendeels dezelfde ideeën. FvD-voorman Thierry Baudet raadde onder andere het werk van de uiterst racistische Nouvelle Droite-auteur Guillaume Faye aan en nodigde de oprichter van de Belgische identitaire club Schild & Vrienden, Dries van Langenhove, uit voor zijn zomerschool.
In talloze Europese landen is er momenteel sprake van een zekere arbeidsdeling tussen extreemrechtse electorale partijen en de identitaire beweging. De identitairen richten zich daarbij vooral op het organiseren van een gewelddadige straatbeweging en de aanleg van een infrastructuur voor neofascistische activisten. De bestrijding van dergelijke gewelddadige, neofascistische netwerken moeten we niet aan de staat toevertrouwen, zeker niet waar extreemrechts aan de macht is, zoals in Oostenrijk.
In plaats daarvan moeten er brede, bestendige coalities gesmeed worden, bestaande uit verschillende maatschappelijke organisaties en groepen die in het verweer willen komen tegen fascisme. Alleen zo kunnen effectief massale blokkades en tegenprotesten opgezet worden die extreemrechtse straatbewegingen het organiseren en verspreiden van haat fysiek verhinderen.