‘Thierry, we staan klaar je te bevechten’

Met roze letters staat ‘Baas in eigen buik’ op de Magere Brug gekalkt. Ik fietste er maandag langs. Ik weet niet of het die dag was aangebracht of toevallig eerder. Op maandag zat die legendarische slogan vooraan in mijn hoofd. En niet alleen bij mij. Alle feministen waren in staat van alertheid.

De afgelopen weken gebeurde wat we zagen aankomen na de verkiezing van Trump. Verschillende Amerikaanse staten stelden oerconservatieve wetgeving voor waarmee toegang tot abortus drastisch wordt ingeperkt. Vergelijkingen met The Handmaid’s Tale waren alomtegenwoordig.

Wat zo weerzinwekkend is aan die serie, is hoe goed de overgang in beeld is gebracht, van een samenleving waarin je als werkende vrouw een vrij bestaan kan leiden naar een dystopie waarin je de baarslaaf bent van een religieuze fundamentalist. Dat is de reden waarom vrouwen als ik angstig kijken naar de VS. Het bleef echter een ver-van-mijn-bedshow, iets van een maf land en marginale christenen van eigen bodem. En toen was er Baudet.

Plaagstootjes

De leider van Forum voor Democratie schreef voor American Affairs een bespreking van het oeuvre van Michel Houellebecq. Zoals altijd als hij iets naar voren brengt, plaatste hij plaagstootjes. Hij neemt afstand van de individuele keuzevrijheid die onze liberale maatschappij hoog in het vaandel heeft, en pleit voor herwaardering van conservatieve gezinswaarden. In één zin hekelt hij abortus als ‘het vernietigen van nieuw leven (in de baarmoeder) om te voorkomen dat de vrijheid van het individu verstoord wordt’.

Direct reageerde de Twittermachine en daarna, met vertraging, de nieuwsmachine. Karin Spaink stipte dinsdag in deze krant al aan dat de Nederlandse pers bijzonder laks is als het gaat om extreemrechts. Er verschenen geen hoofdredactionele commentaren die Baudet afwezen. Handiger is om een nieuwsbericht te maken in de strekking van ‘uitspraken Baudet wekken woede’. Dan hoef je zelf niet boos te zijn.

Vervolgens ging de aandacht snel over naar het debat tussen Baudet en Rutte van ­woensdag. Daarin pareerde Baudet een vraag over vrouwenemancipatie simpelweg met ‘ik ben dol op vrouwen’. Ja, dat is Commander Waterford uit The Handmaid’s Tale ook, maar het weerhoudt hem er niet van ze te verkrachten.

Baudet lacht alle kritiek weg. Bij WNL bijvoorbeeld. Het is typerend voor zijn mediastrategie. Hij roept iets, er volgt onvermijdelijke ophef en vervolgens zegt hij dat hij verkeerd begrepen wordt, dat zijn citaten uit de context zijn gehaald en dat hij het natuurlijk niet zo meende.

Grotere context

Dat verweer kennen we van de aanhangers van Jordan Peterson, de rechts-conservatieve publicist met een grote schare online volgelingen. Zij vallen criticasters van hun idool lastig met steeds dezelfde onzinnige tegenwerping: ‘ja maar de context!’ 

Zelfs als hun held letterlijk zegt dat hij een voorstander is van ‘gedwongen monogamie’, moet je dat binnen een grotere context bezien. Hij kan het niet zo bedoelen, want het is vanzelfsprekend niet mogelijk vrouwen echt zo te haten.

De aanhang van Baudet overlapt met die van Peterson. Jonge witte mannen die zijn opgegroeid op online fora waar vrouwenhaat zich steeds openlijker is gaan manifesteren. Online woedt een cultuuroorlog, eerst voorzichtig met Gamergate en inmiddels voluit – denk aan de furie tegen sterke vrouwelijke personages in StarWars: The Last Jedi.

Voorheen was internet-rechts in Nederland vooral fundamentalistisch-atheïstisch. Dat vormde de basis van voor hun islamofobie, die zij religiekritiek noemden. Daarbij hoorden ­liberale waarden als vrouwenrechten en homorechten die tot kern van de Nederlandse identiteit werden gemaakt. Het onderscheid tussen ons beschaafde (witte) Nederlanders, en de barbaarse nieuwkomers die we om die reden niet bliefden.

Maar alt-rechts is geen stabiele groep. Het is een samenraapsel van stromingen in beweging. Een van die bewegingen is richting het christendom. We zien dat bij Peterson, bij de rechtse schreeuwers en nu ook bij Forum voor Democratie. Het standvastige atheïsme wordt ingeruild voor een – eerst – voorzichtige flirt met religie, met terugkeer naar gemeenschap en het gezin.

Spektakelmaatschappij

Baudet is glibberig. Hij verdedigde zijn misogyne roman Voorwaardelijke liefde (‘vrouwen ­willen overmeesterd worden’) door zich te verschuilen achter zijn hoofdpersoon. Nu vermomt hij zijn vrouwenhaat als een bespreking van Houellebecq, waarbij hij diens personages gelijkstelt aan de auteur. Die twee posities kunnen niet samengaan. Toch komt Baudet ermee weg.

De spektakelmaatschappij gedijt bij mensen als Baudet. Omdat hij bovendien voortdurend uithaalt naar de pers, passen media wel op hem daadwerkelijk in een kwaad daglicht te stellen. 

Het gevolg: een eindeloze stroom portretten over hoe verfrissend de ideeën van de net-ogende jongeman met het net-klinkende accent zijn. Daarin, maar ook in zijn speeches, laat hij zich voortdurend dog whistles ontvallen, toespelingen die ambigu lijken maar die door ingewijden uitstekend worden begrepen.

Baudet doet zijn uitspraken niet voor niets. Hij weet dat ze effect hebben. Zoals ‘boreaal’ een signaal was dat racisten welkom zijn bij ­Forum voor Democratie, zo zijn deze opmerkingen een teken dat conservatieve christenen zich bij de partij thuis zullen voelen. Zijn essay baant de weg vrij voor een nieuw conservatisme, geschoeid op Amerikaanse leest.

Wat Baudet zegt is boosaardig en beangstigend. In plaats van zorgen daarover weg te ­honen, had Baudet ons gerust kunnen stellen. Hij had kunnen zeggen dat hij een fout had gemaakt, dat hij per ongeluk had opgeschreven dat geëmancipeerde vrouwen voor conflict en ongelukkige kindertjes zorgen. Maar dat doet hij niet, want het was geen fout. Hij is ook niet dom.

‘When someone shows you who they are, believe them the first time’, schreef Maya Angelou. Wij bazen in eigen buik hebben je gehoord, Thierry. We hebben geluisterd en we staan klaar om je te bevechten.