Autochtoon, kom je witte enclave uit!

Het gebeurde als eerste in Amsterdam, maar is inmiddels ook realiteit in Rotterdam en Den Haag: autochtone, geboren en getogen, veelal witte inwoners van Nederlandse afkomst zijn hun meerderheid kwijt in deze steden.

In Amsterdam heeft nog maar 45 procent van de bevolking een Nederlandse achtergrond en sinds 2015 is deze groep twee procentpunt geslonken. Dat aandeel zal de komende jaren verder afnemen. “Van de Amsterdamse kinderen onder de vijftien, is nog één op de drie van Nederlandse afkomst,” zegt Maurice Crul, hoogleraar diversiteit en onderwijs aan de Vrije Universiteit Amsterdam. En tot die groep behoren inmiddels ook de derde generatie kinderen van Marokkaanse, Turkse of Surinaamse komaf.

Crul doet onderzoek naar steden als Amsterdam waarin meerderheden minderheden worden en wat de effecten zijn van deze omwenteling. Hij is in juni een van de sprekers op WeMakeTheCity, een festival over de stad en hoe die beter kan worden gemaakt.

De wetenschapper hield interviews met stedelingen en vroeg naar hun binding met de stad en met andere bevolkingsgroepen. Hieruit blijkt dat autochtone Amsterdammers – hiermee worden Amsterdammers van Nederlandse afkomst bedoeld – het slechtst zijn aangesloten op de diverse, multiculturele stad waarin zij leven. 

Ze wonen bij elkaar in witte wijken en de kinderen gaan voornamelijk naar witte scholen. “Ze hebben, van alle groepen, de minst diverse vriendenkring. Vooral Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse achtergrond hebben vrienden van verschillende afkomst, de enige groep die hiervan afwijkt zijn mensen van Nederlandse afkomst.”

Expats

Dat krijg je er van, als je leeft in witte wijken, de kinderen eerst naar de crèche, dan naar een witte basisschool en vervolgens naar een categoraal gymnasium stuurt: je komt niet snel andere groepen tegen en maakt dus ook geen vrienden met een andere achtergrond.

En zo vormt de autochtone minderheid haar eigen bubbel. “Veel mensen vinden het fijn om in een diverse wijk te wonen en naar de Turkse groenteboer te gaan, maar dan houdt het vaak op,” zegt Crul.

Dat autochtone Amsterdammers zich liever terugtrekken in hun enclaves, is problematisch, vindt Crul. Vooral voor henzelf. Wat voor werk ze ook doen, dienstverlener, onderwijzer, ondernemer: veel klanten hebben inmiddels een diverse achtergrond, dus is het handig om die groep te kennen. 

Een slager die alleen maar varkensvlees verkoopt, heeft weinig kans te overleven, om maar een gesimplificeerd voorbeeld te geven. Bovendien zullen de kinderen van de stad in de toekomst moeten functioneren in een multiculturele samenleving. Als zij opgroeien in een witte enclave, staan ze 0-1 achter.

Moderne gastarbeiders

De veranderingen gaan hard in Amsterdam. De stad transformeert van een overzichtelijk geheel aan het IJ tot een metropool met meer dan een miljoen inwoners. De groei van de bevolking komt vooral door immigratie en dan vooral van expats, buitenlandse werknemers. 

India, Amerika, Duitsland, Engeland en Italië vormen de top 5 van herkomstlanden. De immigranten zijn geen vluchtelingen of gelukzoekers, maar vooral mensen die hier komen werken. Moderne gastarbeiders, met het verschil dat zij sociaal-economisch in een vergelijkbare positie zitten als veel hoogopgeleide, geboren en getogen Amsterdammers.

Politieke onrust

Deze trend heeft praktische gevolgen, zoals druk op de woningmarkt, omdat expats meedingen naar dezelfde huizen als Amsterdammers die hier al jaren wonen.

De veranderingen grijpen nog dieper in. Zo ligt deze omwenteling volgens Crul ten grondslag aan de politieke onrust in het land. “Veel mensen zijn zich niet bewust dat ze cijfermatig een minderheid vormen, maar komen dagelijks in situaties waarin ze een van de weinige witte Nederlanders zijn, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer of op straat. Ze voelen dat ze niet meer altijd bepalen wat er gebeurt in de stad en dat kan zich vertalen in stemmen op partijen als Forum voor Democratie en PVV.”

Forum voor Democratie (FvD) heeft bij de afgelopen gemeenteraadverkiezingen drie van de 45 zetels gewonnen in de gemeenteraad. De partij wint terrein in Amsterdam, al is het Forum nog marginaal in vergelijking met GroenLinks en D66, die hier de grootste zijn. “Ook in Amsterdam is sprake van polarisatie, met aan de ene kant Amsterdammers die zich niet meer thuis voelen en aan de andere kant progressieve stemmers die bewust kiezen voor een diverse stad,” zegt Crul.

Betere aansluiting

Veel progressieve stemmers kunnen zich ook nog eens terugtrekken in hun enclave, afgesloten van de multiculturele buitenwereld. De boze PVV-stemmer in, pakweg, Noord kan dat niet. “Het paradoxale is dat de kinderen van PVV-stemmers in Noord waarschijnlijk een meer diverse vriendengroep hebben dan de kinderen van progressieve Amsterdammers in hun witte wijken.”

Volgens Crul maken al deze ontwikkelingen het noodzakelijk dat we het integratiedebat anders voeren. Hierbij gaat het al lang om de vraag hoe migranten zich aanpassen aan de autochtone meerderheid. Inmiddels komt daar een vraag bij: hoe gaan autochtone Amsterdammers deel uitmaken van de nieuwe samenleving?

Om voor een betere aansluiting te zorgen, moet eerst het kwartje vallen bij de nieuwe minderheid. Zij moet inzien dat ze veel te winnen heeft door zich aan te sluiten bij multicultureel Amsterdam. Natuurlijk nemen autochtone Nederlanders een krachtige positie in, kijk maar naar de top van het bedrijfsleven en de politiek. Maar hun witte wereldje wordt steeds kleiner. “Als ze niet meedoen, gaan ze kansen missen.”