Italië heeft een nieuwe Mussolini in de politiek en daar is het volk eigenlijk best wel blij mee

Hij is een opvallende aspirant-nieuwkomer in de Italiaanse politiek: Caio Mussolini, een achterkleinzoon van dictator Benito Mussolini. Caio hoopt bij de verkiezingen voor het Europees parlement, die in Italië aanstaande zondag worden gehouden, officieel zijn intrede te maken.

Mussolini staat op de lijst van de Fratelli d’Italia, Broeders van Italië, een klein extreem-rechts partijtje dat voortkomt uit de neofascistische Movimento Sociale Italiano en dat gewoonlijk ongeveer vijf procent van de stemmen krijgt. De partij verwacht met de nazaat van Il Duce, die dit land van 1922 tot 1943 in zijn greep hield, kiezers te paaien.

Caio Giulio Cesare Mussolini (51), zoals hij voluit heet – en ja, zijn voornamen zijn een verwijzing naar de roemruchte Romeinse keizer – is de kleinzoon van Vittorio, het tweede kind van Benito. De atletisch gebouwde kandidaat werd in Argentinië geboren, kwam naar Italië, werd marineofficier en werkte daarna in het Midden-Oosten voor een groot Italiaans defensiebedrijf. Nu wil Caio zijn kunde en kennis inzetten voor de belangen van Italië in Europa.

Tijdens een persconferentie in Rome eerder deze maand zegt hij: “Ik hou van mijn land en wil het dienen. Ik zou me in Brussel hard willen maken voor de afschaffing van Straatsburg als tweede parlementszetel, want dat is pure geldverspilling. En ik vind dat de gekozen parlementariërs meer macht moeten krijgen, ten koste van die van ongekozen bureaucraten.”

In Italië had tot voor kort niemand van deze achterkleinzoon van de fascistische dictator gehoord. Alessandra Mussolini, een luidruchtige blondine die haar grootvader altijd door dik en dun verdedigt, is wel een bekende verschijning. Zij is haar halve leven al parlementslid en zit nu in de Europese volksvertegenwoordiging voor Forza Italia, de centrum-rechtse partij van Silvio Berlusconi.

Alessandra is de tante van Caio, die in april dus plotseling opdook. De nog onbekende Mussolini verscheen in een filmpje samen met Giorgia Meloni, die Broeders van Italië aanvoert. De geblondeerde, rap pratende partijleidster prees hem in de video aan als patriot, professional en militair. Ongegeneerd koketterend met het fascisme stonden de twee in Rome pal voor het Palazzo della Civiltà Italiana, het ‘paleis van de Italiaanse beschaving’. Dat is een bekend en karakteristiek gebouw, eind jaren dertig verrezen op initiatief van Il Duce. Maar dat, beweerde Caio Mussolini later op de persconferentie met een stalen gezicht, was toeval. “Meloni woont daar in de buurt.”

Ambivalent

Dat een Italiaanse politieke partij met een achterkleinkind van een dictator denkt te scoren en dat zijn nazaten dankzij – en niet ondanks – hun achternaam begeerde politieke posities kunnen veroveren, is niet zo vreemd. Want de Italianen hebben een ambivalente houding ten opzichte van hun fascistische periode.

De heersende mening is dat Benito Mussolini fout was toen hij in 1938 per wet Joden zwaar begon te discrimineren en ook toen hij een pact sloot met Hitler en hem de Tweede Wereldoorlog in volgde. Maar verder was hij best oké, hij heeft het land veel goeds gebracht, zo klinkt het. Ze wijzen op de vele moerassige gebieden die zijn drooggelegd, waardoor ook de malaria-verspreidende muggen verdwenen, en op wegen, bruggen en stations die in die twee decennia zijn aangelegd. De treinen reden toen tenminste op tijd, zeggen Italianen dan.

Zo kan het dat Silvio Berlusconi in de tijd dat hij premier was rustig kon verkondigen dat ‘Mussolini niet echt een dictator was en nooit iemand heeft vermoord’ en dat Joden die met duizenden tegelijk naar kampen in de buurt van Slovenië werden gestuurd ‘in het grensgebied op vakantie gingen’. Hij werd voor zulke uitspraken niet keihard op zijn vingers getikt, evenmin als partijgenoot Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees parlement, die nog in maart beweerde dat ‘Mussolini positieve dingen voor ons land heeft gedaan’.

Twee wetten verbieden het fascisme aan te prijzen en een fascistische partij op te richten. Maar het fascisme vergoelijken is geen probleem. En dat is wat veel Italianen doen, ook al hebben hungroot- en overgrootouders in die periode duizenden Joden gedeporteerd, politieke tegenstanders monddood gemaakt en vreselijk huisgehouden in Afrika – in de Italiaanse koloniën zijn duizenden mensen vermoord, onder andere met gifgas.

Politicoloog Gianfranco Pasquino heeft een verklaring: “In tegenstelling tot Duitsland heeft de politiek in Italië nooit echt afgerekend met het fascistische verleden”, zegt de emeritus hoogleraar aan de universiteit van Bologna. “Er is niet op gehamerd dat het fascistische regime gewelddadig en repressief was. Het slechte is nooit erkend. Er is een verkeerde historische analyse gemaakt. Daarom wordt er nog steeds beweerd dat Mussolini ook goede dingen heeft gedaan. Daar ligt vaak de nadruk op en dat heeft ervoor gezorgd dat fascistische sympathieën hier altijd sluimerend aanwezig zijn gebleven.”

Columnist Michele Serra schrijft in zijn commentaar op de kandidatuur van Caio Mussolini in dagblad La Repubblica: “In Duitsland is hard en definitief afgerekend met Hitler. In Italië liggen de zaken heel anders, dat is bekend. Het portret van Benito Mussolini is in veel huizen aanwezig op een net zo natuurlijke manier als de limoncello in de servieskast of de ficus in het trappenhuis. Hij was een dictator, een racist, een icoon van het belachelijke en hij ruïneerde zijn volk, maar wat wil je, niemand is perfect.”

Slogans

Politici benutten die sentimenten. Zo gebruikt Matteo Salvini, minister van binnenlandse zaken en leider van de nationalistische anti-immigratiepartij Lega, op Twitter doelbewust bekende slogans van Benito Mussolini, zo als ‘Veel vijanden, veel eer’.

“Berlusconi en Salvini zijn geen fascisten”, zegt politicoloog Pasquino. “Maar deze rechtse politici kunnen wel met succes aan die sluimerende sympathieën appelleren. En nu regeringspartij Lega immigranten als een bedreiging neerzet, komen zulke sentimenten weer bovendrijven.”

Ook Giorgia Meloni van Fratelli d’Italia probeert met haar opmerkelijke kandidaat stemmen van de zogenoemde nostalgici te trekken. Niet voor niets is zij achter Caio Mussolini aangegaan om hem over te halen zich bij haar partij aan te sluiten. Hij is nu kandidaat in een groot kiesdistrict in Zuid-Italië, waar ook tante Alessandra een zetel wil winnen.

Geen monster

De aspirant-politicus zegt dat hij net als ieder ander trots is op zijn achternaam, en weigert de daden van zijn overgrootvader te veroordelen. “Hij was een politicus en een regeringsleider, geen monster. Het fascisme? Daar zaten positieve en negatieve kanten aan. Het is complex.”

Maar Caio denkt niet dat hij vanwege zijn achternaam wordt gebruikt: “Het was mijn eigen keuze nu om me voor deze partij te kandideren voor het Europees Parlement. Ja, mijn achternaam kan aantrekkelijk worden gevonden, maar wat telt zijn mijn internationale ervaring, mijn ideeën en programma.”

Boek over het facisme

Terwijl vooraanstaande Italiaanse politici beweren dat Benito Mussolini niet alleen slechte dingen heeft gedaan, probeert een boek nu tegengas te geven. Historicus Francesco Filippi uit Trento deed de research en schreef ‘Mussolini heeft ook goede dingen gedaan. De stommiteiten over het fascisme die blijven rondzingen’. “Het fascistische regime zelf was erg goed in het fabriceren van nepnieuws”, vertelde Filippi laatst op tv. Hij geeft als voorbeeld de propaganda dat Mussolini de pensioenen heeft geïntroduceerd. “Dat was al in 1898 gebeurd.”

Dat de regering van Mussolini zo sober en keurig was, klopt ook niet. Filippi: “Het staat vast dat het regime corrupt was en steeds corrupter werd”. Het is eveneens een fabeltje dat het Mussolini’s briljante idee was om grote stukken moerasgrond droog te leggen: Filippi schrijft dat daar al veel eerder mee was begonnen. En ook de sociale huurwoningen voor de minder bedeelde Italianen komen niet uit Mussolini’s koker, zoals veel Italianen denken. Die huizen werden al in 1903 per wet ingevoerd. Nogal wat Italianen hebben kennelijk behoefte aan verheldering, want het boek staat al weken in de top tien van best verkochte boeken.

Lees ook:

Turkse journalist Temelkuran ziet gemene deler in rechts-populisme: in zeven stappen wordt potsierlijk figuur een angstaanjagende autocraat

Rechts-populisme, de Turkse Ece Temelkuran kent het van binnenuit. Overal ontwikkelt het zich in dezelfde fases. ‘Pak het aan, verspil geen tijd.’