De Bijbel en Baudet: hoe de christenen Forum voor Democratie vastgrijpen

Het is nog vroeg in de ochtend wanneer Arjan de Kok (56) – Forumspeldje op de revers – de deur van zijn woonboerderij in het Gelderse Noordeinde achter zich dichttrekt. Als lid van de ‘Commissie Standpunten’ wordt hij deze ochtend op het partijkantoor aan de Herengracht in Amsterdam verwacht. De partij vraagt nogal wat van hem. Als nieuwbakken fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) in Gelderland stuurt hij zeven fractiegenoten aan. En dan heeft hij ook nog zijn werk bij de politie. Voor een gesprek met de krant vindt hij hoogstens een moment tijdens zijn treinrit naar de hoofdstad.

Hij laat het liever links liggen, dat ‘veel te drukke’ Amsterdam. Ook al omdat deze stad in zijn ogen voortdurend zijn wil aan de rest van Nederland oplegt. „Vanwege de diversiteitsidealen in Amsterdam wordt Noord-Oost-Nederland bijvoorbeeld opgescheept met azc’s, met alle overlast van dien.” Het is deze ‘weg met ons’-mentaliteit die hem in de armen van Forum voor Democratie dreef.

Kloppend hart

Lopend over het Singel vertelt hij vurig over Oldebroek, het Noord-Veluwse dorp waar Noordeinde bij hoort. „Daar kwam het opwekkingsvuur in 1875 voor het eerst naar Nederland. Boeren knielden midden in het weiland met tranen in hun ogen neer voor hun Heer.” Waar Staphorst en Barneveld het kloppend hart van de ‘zware’ reformatorische kerken zijn, is Oldebroek dat van de lichte, blijmoedig-evangelische variant.

De ChristenUnie is er traditioneel de grootste partij. In onderhandelingen roept fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers steevast dat hij het ‘wel in Oldebroek moet kunnen uitleggen.’ Bij de laatste verkiezingen gingen niettemin 1.270 stemmen naar Forum voor Democratie, 12 procent van het totaal.

Als bedrijfskundige promoveerde De Kok op het ‘Nieuwe Werken’. Daarnaast is hij gefascineerd door het vroege christendom; daar zag je het christendom in zijn meest zuivere vorm.

Vasthouden aan de verworvenheden van het christendom – „maar wel dat van ná de Verlichting hè”, zegt hij er voortdurend bij – als fundament van de Nederlandse samenleving, dat lijkt een belangrijke politieke drijfveer voor De Kok te zijn. Om dat te illustreren haalt hij Jordan Peterson aan, die in een toespraak over Nietzsche spreekt. Peterson zegt daar: ‘Toen Nietzsche God dood verklaarde, stelde hij dat niet met vreugde vast. Integendeel! Wij hebben hem vermoord. Hij voorspelde dan ook dat er honderd miljoen doden zouden vallen in de twintigste eeuw.’ „Nu is het Westen verweesd, een samenleving zonder God, en is de vraag wat de boodschap voor deze tijd zou moeten zijn? Forum voor Democratie geeft daar invulling aan.”

De Kok zegt van christenen in zijn omgeving nauwelijks commentaar op zijn keuze te hebben ontvangen – „bijna alleen maar bijval”.

Zestig kilometer verderop, in Staphorst, ligt dat even anders. Sytse de Jong (48) was daar de afgelopen twaalf jaar wethouder voor de SGP en werd dit voorjaar ineens naar voren geschoven als kandidaat-gedeputeerde voor FVD in Overijssel. Een groter contrast dan tussen de flamboyante dandy aan de Herengracht en de domineeszoon te Staphorst lijkt nauwelijks denkbaar. „Maar iemand als Baudet heb je nu eenmaal nodig”, bezweert De Jong vanuit zijn relaxfauteuil, gezeten tussen piano en huisorgel. Voor zichzelf ziet hij als ervaren bestuurder – naast zijn wethouderschap zat hij onder meer in de Raad van Toezicht van een reformatorische scholengemeenschap– een andere rol weggelegd. „Het komt er in de volgende fase op aan ons goed te organiseren. Ik denk dat ik daar een bijdrage aan kan leveren.”

Buurvrouw in klederdracht

Vanuit zijn tuin kijkt Sytse de Jong uit op enkele Staphorster boerderijen. Een buurvrouw in klederdracht is in de tuin bezig. Een deel van ‘de zuil’, zijn buren in feite, vatte zijn overstap vooral op als verraad, vertelt hij ingehouden, maar zichtbaar misnoegd. „Het Reformatorisch Dagblad belde mij. Daar heb ik jaren voor gewerkt, als journalist. Maar in de afgelopen twaalf jaar schreven ze nóóit over me. Tot deze overstap, toen wisten ze me ineens wel te vinden. De RD-journalist pleegde vervolgens tijdens dat interview karaktermoord.” De Jong werd in zijn ogen als afvallige neergezet, „alsof ik de zuil de rug zou hebben toegekeerd”.

De SGP had hem al eerder gebruuskeerd. „Ik heb best wat ideeën over Europa, maar voor die lijst kwam ik niet in aanmerking. Voor de provincie al evenmin. Ook van de lijst voor de Tweede Kamer ben ik geschrapt. Waarom? Dat is voor mij ook een raadsel. Ik ben ervan overtuigd dat ik dichter bij de SGP van voorheen sta dan de partij zelf op dit moment. Ze profileren zich steeds nadrukkelijker als middenpartij.”

En dan speelt er nog iets bij de gewezen wethouder: het besef dat christelijke politiek „puur cijfermatig” getuigenispolitiek zal blijven. Om de christelijke beschaving te redden, is nu de steun van niet-christenen nodig. „De christelijke partijen hebben hun kans gehad”, stelt ook Arjan de Kok. De Jong signaleert dat de scheidslijn tussen zuil en de buitenwereld met name voor jongeren dunner en dunner wordt. Anders dan velen in de reformatorische wereld is hij daar niet somber over. „Moet je assimileren of persisteren, is voor ons altijd de vraag. Ik denk dat er een derde weg mogelijk is: met behoud van eigen identiteit actief zijn in de bredere samenleving.”

Omvang

Ook voor de Amersfoortse opiniemaker Rutger van den Noort (37) is de verwachte omvang van FVD een drijfveer voor zijn lidmaatschap. „We kunnen de grootste partij van het land worden.” Van den Noort – overigens net als beide andere overstappers gepromoveerd wetenschapper - is interim manager in het bedrijfsleven en lid van nieuwbouwkerk Kruispunt, „de kerk waar ook Tijs van den Brink en Gert-Jan Segers naar toe gaan”. Hij houdt zijn kerkgenoten geregeld voor dat voor het beschermen van christelijke waarden samenwerking met anderen noodzakelijk is. Zonder „de warmte” van het christendom is onze cultuur verloren, denkt hij. „Twintig jaar geleden stond ik ergens in een zaaltje uit mijn dak te gaan. Toen kwam er iemand die vroeg of ik christen was. Dat is toch opvallend? Ik zie het eigenlijk vaak wel als iemand door het christendom gevormd is.”

Net als de overige christenen met wie NRC sprak moet Van den Noort weinig van de alt right-sympathieën van zijn partijleider hebben. Van den Noort: „Zodra een raciale ideologie in de standpunten van deze partij doorklinkt, dan ben ik weg. En dat geldt denk ik voor alle leden.” Sytse de Jong: „Omvolking, het idee dat er een samenzwering zou zijn om onze bevolking te vervangen? Daar geloof ik niets van. Nederland is divers en wordt alleen maar diverser, dat is een feit. Wel moeten we er voor waken dat er enclaves ontstaan met culturen die botsen met de onze.” De suggestie dat Staphorst in feite net zo’n enclave is, werpt hij van zich. „Al sinds de 12de, 13de eeuw is hier een gemeenschap met die naam. Wij zijn onlosmakelijk verbonden met het ontstaan van de Nederlandse natie en cultuur.”

Lees ook Voor Baudet

Van een samenzwering van christenen binnen FVD is volgens de overstappers geen sprake. Toen Arjan de Kok werd geïnstalleerd, constateerde hij dat op één na al zijn fractiegenoten in Gelderland de eed in plaats van de gelofte aflegden. „Dat verbaasde ons nadien enorm. We wisten dat niet van elkaar.” Of ze als christenen wel eens bidden voor de bekering van Baudet? „Dat behoort tot de geheimen van het hart”, zegt De Jong. „Maar we zijn niet bezig van Forum een soort SGP 2.0 te maken.”

Bekering

Toch komt het binnen FVD wel voor dat leden zich tot het christendom bekeren. Peter van Duyvenvoorde (30) richtte vier jaar geleden met Baudet de partij op en voert het Renaissance Instituut, de culturele en wetenschappelijke tak van de partij, aan. Hij heeft zich twee jaar geleden katholiek laten dopen. „Op retraite in een klooster kwam ik telkens bij een Mariabeeld uit, dat ze daar in de kelder hadden staan. Daar gebeurde iets, ik ontving een soort inzicht dat er iets is voorbij de rede, dat niettemin iets onthult over wat we met z’n allen aan het doen zijn.”

De samenwerking met vogels van diverse pluimage die zich bij Forum thuis voelen, maakt de mannen pragmatisch. Over abortus, bijvoorbeeld. „Ik begrijp dat Forum een liberale partij is, die daar niet zomaar aan zal tornen. Toch ben ik er voor mezelf wel uit: het is gewoon moord,” zegt Van den Noort.

Van Duyvenvoorde: „Ik ben niet noodzakelijk voor de afschaffing van het recht op abortus of euthanasie, maar ik ben wel heel blij met de opkomst van conservatieve organisaties die al die vanzelfsprekendheden bevragen. Zodat we blijven beseffen dat het wel iets heel heftigs is.” Liberaal en conservatief zijn elkaar nog een beetje aan het zoeken in onze partij, zegt hij. „Het besef van de maakbaarheid, dus ook het denken over abortus, is aan het veranderen. Ook ter linkerzijde zijn er steeds meer vrouwen die de pil niet meer slikken, die beter naar hun lichaam willen luisteren. Deze thema’s zijn binnen het liberalisme nog niet eens opgelost, laat staan binnen onze jonge partij.”

De aanwezigheid van steeds meer christenen op sleutelposities binnen FVD roept de vraag op of de meer libertaire lijn van een uitgesproken atheïst als Paul Cliteur, voorzitter van het Renaissance Instituut, op den duur samen op kan gaan met de conservatief-liberale lijn. In zijn essay over het nieuwste boek van Michel Houellebecq in American Affairs stelt Baudet typische jarenzestigverworvenheden als abortus, euthanasie en vrouwenrechten ter discussie. De vrijheid van het individu zou door nieuwe vormen van worteling moeten worden begrensd, omdat de mens anders aan zijn vrijheid ten onder gaat. Over het christendom zelf blijft Baudet ambivalent.

Lees ook ‘Verboden’ ideeën

„Het christendom is fantastisch,” roept hij uit, bij de deur van zijn partijkantoor, als hij begrijpt wat NRC die ochtend naar de Herengracht gebracht heeft. „Het lukt me alleen maar niet er in te geloven. Ik ben meer van de orthopraxie in plaats van de orthodoxie.” Met zijn sigaret onaangestoken in de mond begint hij een verhaal over wat christenen van de joden kunnen leren. „Wél de rituelen en de feesten, maar niet die strenge leer.”

De christenen die zich tot zijn partij voelen aangetrokken, verzekert hij dat het bijzonder onderwijs – onmisbaar voor veel christenen – bij Forum in goede handen is. „Je kunt die islamitische scholen natuurlijk gewoon apart aanpakken. Daar gebruik je de onderwijsinspectie voor.” Of de rechtsstaat dan niet in gevaar komt? „In Israël zijn Joden en Arabieren op papier toch óók gelijk? Ik zie het probleem niet.”