De honing waarmee Orbán zijn Hongaarse kiezers paait

1. De EU als nieuwe bezettingsmacht

Vanuit Europees perspectief stond de afgelopen vijfentwintig jaar in het ­teken van de uitbreiding van de EU, met Hongarije en andere Oost-Europese landen. Voor veel Hongaren betekende diezelfde periode een langzaam herontdekken van de eigen ­nationale wortels. Na eeuwen van buitenlandse overheersing proefden ze voor het eerst van de vrijheid.

De Hongaarse premier Viktor ­Orbán maakt daarvan in zijn Europese verkiezingscampagne handig gebruik. Hij schetst de geschiedenis van het Hongaarse volk als volgt: eerst liepen de Ottomanen het land onder de voet, toen werd het onderdeel van het Habsburgse Rijk en daarna kwamen de Sovjets. Kortom, 500 jaar van onderdrukking. Denkt de EU dat Hongarije zich dan nu opnieuw de les laat ­lezen? ‘Nee’, is het antwoord van Orbán, ‘wij geven onze eigen natie vorm.’ De media van de Hongaarse regering hebben de laatste maanden dan ook krachtig ingezet op een anti-EU-geluid.

Dat Orbán de EU met een buitenlandse bezettingsmacht vergelijkt, neemt niet weg dat meer dan de helft van alle overheidsinvesteringen tussen 2015 en 2017 werd gedaan met EU-geld. In de campagne suggereert dan ook niemand dat Hongarije de Europese Unie moet verlaten. Wel is er diepe onvrede over het Europese beleid. Na zijn overwinningsspeech van 2018 zei Orbán: ‘In 1990 was Europa onze toekomst. Nu zijn wij de toekomst van Europa.’ Die boodschap wordt deze dagen vaak herhaald.

2. Ondraaglijk onrecht uit het verleden

I. Verdrag van Trianon

Het gevoel historisch onrecht te zijn aangedaan, speelt een belangrijke rol in Hongarije. Orbáns voornaamste stokpaardje daarbij is het Verdrag van Trianon uit 1920, waarbij Oostenrijk-Hongarije op voorstel van de Fransen werd opgedeeld. Hongarije verloor tweederde van zijn toenmalige territorium aan omringende landen. En bijna eenderde van de Hongaarssprekenden kwam buiten de landgrenzen te wonen. ‘Toen bepaalden westerse mogendheden ons lot en nu doen ze dat weer’, zei Orbán onlangs nog ­tegen de Hongaarse krant Magyar ­Hírlap.

Van de datum van het Verdrag van Trianon (4 juni) maakte Orbán in 2010 een ‘dag van nationale eenheid’ en hij gaf de ongeveer een miljoen ­etnische Hongaren in de omringende landen stemrecht. Deze Hongaren in het buitenland zijn, zo bleek bij de afgelopen verkiezingen, goed voor één tot drie zetels voor Fidesz, de partij van Orbán. En ook naar aanloop van de Europese verkiezingen spelen ze een rol.

In Servië, geen EU-lidstaat, mogen ruim 200 duizend kiezers hun stem uitbrengen op Hongaarse kandidaten. Het zijn Serviërs met Hongaarse wortels én een Hongaars paspoort. In de brief die ze van de Hongaarse regering hebben ontvangen, staat: ‘Wij Hongaren, ongeacht waar we wonen, behoren tot dezelfde gemeenschap.’ Orbán roept in de brief de Hongaren op hun stemrecht te gebruiken, want ‘het gaat meer dan ooit om de toekomst van Europa, de veiligheid van Hongarije en het beschermen van onze christelijke cultuur. Dit is onze kans om Europa te verdedigen.’

II. Miklos Horthy

Miklos Horthy, de Hongaarse dictator die van 1920 tot 1944 aan de macht was, is door Orbán opgenomen in het rijtje ‘uitzonderlijke staatslieden’. Hoewel Horthy antisemitische wetten uitvaardigde en in 1940 een pact met Hitler sloot, wordt er door Orbán sinds kort weer met bewondering over hem gesproken. Waarom precies is onduidelijk. Sommige deskundigen vermoeden een strategische zet van Orbán om bij extreem-rechtse kiezers in het gevlij te komen. Wat het ook is, voor Horthy gold altijd dat hij een staatsman was die voor de verkeerde kant had gekozen. Door hem te rehabiliteren, laat Orbán zien dat hij bepaalt hoe er tegen de geschiedenis wordt aangekeken.

III. De Tweede Wereldoorlog

In 2014 is in Boedapest een monument onthuld waar nog altijd een fikse discussie over wordt gevoerd: het is voor ‘de slachtoffers van de Duitse overheersing’. Het toont de aartsengel Gabriël met in zijn rechterhand de koningsappel, het symbool voor de goddelijke macht. Erboven is een adelaar te zien, met uitgestrekte klauwen. Het monument symboliseert een roofzuchtig Duitsland dat een onschuldig Hongarije aanvalt.

Tegenstanders vinden dat het monument de collaboratie van Hongarije met de nazi’s bagatelliseert. In het beeld komen veel facetten van Orbán samen, zowel als slachtoffer van de geschiedenis, als zijn neiging om het verleden van antisemitisme en Jodenvervolging in Hongarije weg te gummen. Ook bij andere kwesties rondom de Tweede Wereldoorlog presenteert Orbán Hongarije voortdurend als slachtoffer.

3. De staatsvijanden zijn migranten en Soros

Op grote billboards heeft Orbán de EU-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en de Amerikaans-Hongaarse filantroop George Soros samen afgebeeld, met teksten over vermeende geheime Brusselse migratieplannen om het Hongaarse volk kapot te maken. Ook Poetin en Trump verspreiden complottheorieën dat Soros hun bewind probeert te ondermijnen. Toevallig net de wereldleiders met wie Orbán graag wordt geafficheerd.

Orbán is tegenstander van de sancties die de EU aan Rusland heeft opgelegd vanwege de annexatie van de Krim en de inmenging in Oost-Oekraïne. De Hongaarse premier bezocht Trump onlangs in Washington. Uit onderzoek blijkt dat hierna zijn populariteit als leider verder is toegenomen. Een slimme zet zo vlak voor de Europese verkiezingen.

De koppeling van de vermeende ­invloed van Soros met het migratievraagstuk is zeer succesvol. Na zijn verkiezingswinst in 2018 voerde Orbán een maatregel in die het helpen van vluchtelingen strafbaar maakt (de ‘Stop-Soros-wet’).

Ook in deze campagne speelt de vluchtelingenproblematiek in Orbáns retoriek een rol, al is de focus iets verschoven: als oplossing van het probleem van ‘verdunning’ wil Orbán nu dat Hongaren zo veel mogelijk kinderen krijgen. Voor vrouwen die stoppen met werken en zich richten op het baren heeft de Hongaarse regering allerlei belastingvoordelen en subsidies in petto.