Ons volkslied is amper te volgen, het is te vreemd, te verouderd – een relict dat niet verbindt
Verder was het twee weken geleden zo’n mooie Dodenherdenking – gewoon in eigen buurt. Kinderen legden witte rozen voor ons kleine oorlogsmonument, een saxofonist improviseerde op ‘Amsterdam huilt’, er werden verstandige woorden gesproken.
Maar toen de buurt na twee minuten stilte het Wilhelmus had moeten aanheffen (alleen couplet één en zes) bleef het bij wat vaag gemompel. Niet omdat de aanwezigen de tekst niet kenden, want die was juist keurig uitgeprint en verspreid onder de aanwezigen. Het waren de woorden zelf, begreep ik na afloop. Dat ‘Duitsen bloed’ natuurlijk, die koning van Hispaanjen, maar ook ‘Mijn schilt ende betrouwen / zijt Gij, o God mijn Heer’. Want dat christelijke, daar had de buurt ‘helemaal niks mee’.
Oude vlag
Patriottisch wierp ik tegen dat er toch ook prachtige zinnen in het Wilhelmus staan, zoals ‘de tirannie verdrijven, die mij het hart doorwondt’, maar teruglopend naar huis moest ik toegeven dat de buurt gelijk had. Ons volkslied is amper te volgen, het is te vreemd, te verouderd – een relict dat niet verbindt, zoals volksliederen feitelijk horen te doen.
Dus toen ik deze week las dat Duitsland wél dubt over een nieuw volkslied, wist ik dat Nederland niet achter kon blijven.
Al kan zoiets ook faliekant misgaan. In Nieuw-Zeeland debatteerde de bevolking jarenlang over vervanging van hun vlag, een halfbakken variant op de Union Jack. Nadat er een alternatief was gevonden – iets met een zilveren varen – en nadat aan het volksreferendum 16 miljoen gespendeerd was, besloot een meerderheid alsnog dat de oude vlag moest blijven. Want ja, mensen hechten aan een nationaal symbool. Er waren soldaten voor die vlag gestorven!
Dat krijg je hier dus ook als je het volkslied verandert. Mensen associëren dat met ingrijpende nationale gebeurtenissen, met sportieve zeges (Nederlands elftal! Ireen Wüst!) en ook met 4-meiherdenkingen.
Wilhelmus va-han Naha-sauwe
Daar komt bij dat ons volkslied inhoudelijk best oké is, een hele verbetering ten opzichte van het vroegere ‘Wien Neêrlands bloed’, dat Wilhelmina in 1932 in de ban deed wegens de woorden ‘van vreemde smetten vrij’.
Niks van dat xenofobe bij ons Wilhelmus, dat wel niet door Willem zelf geschreven is, maar toch klinkt als oprechte getuigenis van een Vader des Vaderlands, van een verantwoordelijk leider die rebelleert omdat het moet, omdat zijn geweten in opstand komt tegen het wettelijk gezag, tegen die koning van Hispaanjen, die vervolger van anders-gelovenden.
Nog altijd een actuele boodschap. Alleen heet geweten hier ‘God’. En dat krijgen nogal wat Nederlanders niet gezongen.
Het héle volkslied afschaffen lijkt me een onzalig plan, een veel te grote breuk met het verleden. Dan krijg je Nieuw-Zeelandse toestanden. Laat Wilhelmus va-han Naha-sauwe gewoon blijven en die vreemde melodie ook, want daar hecht je als volk toch het meest aan. Dan kan de vlag ook onder de gebruikelijke tonen gehesen worden. Maar zou een dichter de tekst niet kunnen aanpassen, zodat de kern – gerechtigheid – overeind blijft? Zodat meer mensen willen meezingen?
Leonie Breebaart is filosoof en redacteur van Trouw. Zij onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Al haar columns zijn te lezen in dit dossier.