Minder asielzoekers, meer incidenten in de opvang door ‘veiligelanders’ – dit zijn de laatste trends

1. Minder nareizigers

Vorig jaar vroegen 31.790 vreemdelingen asiel aan in Nederland, een jaar eerder waren dit er 35.030. De totale asielinstroom is dus licht gedaald. 

Opvallend is dat het aantal personen dat een eerste asielaanvraag indiende juist steeg (met 38 procent). Ook het aandeel tweede en volgende aanvragen nam toe. Vanwaar dan die daling? Dit komt doordat het aantal nareizigers – familieleden van asielzoekers met een verblijfsstatus – flink afnam, van 14.490 in 2017 tot 6.460 een jaar later.

Een verklaring is dat immigratiedienst IND in 2018 vaker dan voorgaande jaren de eerste asielaanvraag van vreemdelingen afwees. Dit heeft te maken met de toestroom van zogeheten ‘veiligelanders’. Omdat deze vreemdelingen, afkomstig uit landen als Marokko en Algerije, doorgaans geen recht hebben op een verblijfsvergunning, kunnen zij – anders dan bijvoorbeeld Syriërs – ook geen familieleden naar Nederland halen. 

Maar volgens Vluchtelingenwerk ligt er nog een andere reden ten grondslag aan het dalende aantal nareizigers. ‘De IND is strenger geworden in het beoordelen van aanvragen voor gezinshereniging’, zegt een woordvoerder. ‘Het is voor veel gezinnen onmogelijk om te herenigen. Partner en kinderen blijven hierdoor onterecht achter. Het Europees Hof tikte Nederland hier onlangs nog over op de vingers.’

De cijfers van het ministerie zouden bovendien een vertekend beeld geven omdat de IND een flinke achterstand heeft in het beslissen over gezinsherenigingsverzoeken.

2. Meer buitenlandse studenten en arbeiders

Terwijl de asielinstroom daalt, neemt die van de ‘erkende referenten’ juist toe. Dit zijn vreemdelingen die door de IND een verblijfsvergunning hebben gekregen op basis van arbeid, studie of gezin. Een bedrijf, gezinslid of universiteit kan hiervoor vanuit Nederland – zij zijn de referent – een aanvraag indienen.

Op 1 januari 2019 registreerde de IND 6.960 erkende referenten, een stijging van 14 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. ‘Nederland wil aantrekkelijk zijn voor buitenlandse studenten werknemers en ondernemers’, schrijft het ministerie van Justitie en Veiligheid in het rapport. Voor deze groep gelden diverse gunstige regelingen, die de toelatingsprocedure versnellen. Het streven is ‘een snelle en eenvoudige toelating voor wie een bijdrage levert aan de (kennis-)economie, wetenschap en cultuur’, aldus het ministerie.

Ook het aantal mensen dat gebruik maakt van een visum kort verblijf nam in 2018 toe (met 9 procent). Het ministerie van Buitenlandse Zaken behandelde vorig jaar ongeveer 680 duizend aanvragen voor een dergelijk visum voor maximaal negentig dagen, gericht op familiebezoek, een zakelijk bezoek of vakantie. Onder de aanvragers vormen Indiërs de grootste groep, gevolgd door Chinezen (procentueel de grootste stijger), Turken, Filipijnen en Russen.

3. Incidenten in de opvang toegenomen

Het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA), verantwoordelijk voor de opvang van vreemdelingen, noteerde vorig jaar dertien procent meer incidenten dan het jaar daarvoor, terwijl de bezetting afnam. Vooral non-verbale agressie nam een vlucht met een stijging van 50 procent.

De politie registreerde 4.600 incidenten op opvanglocaties. Het gros bestaat uit winkeldiefstal (2.030 meldingen). Ook zakkenrollerij (250), eenvoudige mishandeling (250) en bedreiging (230) komen relatief vaak voor. Tachtig keer was sprake van belediging.

De toename is te wijten aan veiligelanders. Deze groep is verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de gepleegde strafbare feiten.

4. Vreemdelingen vertrokken vaker zelfstandig

Als een vreemdeling geen recht meer heeft op verblijf in Nederland (bijvoorbeeld omdat zijn asielaanvraag is afgewezen), dan moet hij vertrekken. Opvallend is dat vorig jaar 3.480 vreemdelingen aantoonbaar zelfstandig vertrokken, een stijging van 23 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. De overheid bekostigt in zo’n geval de vliegtickets en kan ondersteuning bieden bij re-integratie in het land van herkomst.

Het aantal gedwongen uitzettingen bleef nagenoeg gelijk (5.900 in 2018). Van een gedwongen uitzetting is sprake als een persoon weigert te vertrekken. De marechaussee komt er vervolgens aan te pas om de vreemdeling te begeleiden naar het land van herkomst.

Een veel grotere groep, zo’n 12 duizend personen, vertrok vorig jaar zelfstandig zónder toezicht. Hiertoe behoren vreemdelingen die die niet zijn aangetroffen op het laatst bekende adres. Vermoedelijk is een deel hiervan niet vertrokken, maar in de illegaliteit beland.