Populisme voedt scepticisme tegenover vaccins

Men kan een opmerkelijk verband optekenen tussen populisme en het scepticisme tegenover vaccins. Op die manier dreigt de Europese politieke crisis een crisis van de volksgezondheid te worden. Dat zegt Jonathan Kennedy, professor wereldgezondheid aan de Queen Mary University of London. Kennedy reageert daarmee op een rapport van consulent Eurobarometer. Dat moest vaststellen dat bijna de helft van de Europeanen gelooft dat vaccins een gevaar voor de menselijke gezondheid kunnen opleveren.

Zowel in de politiek als in de geneeskunde blijkt volgens Kennedy bij grote delen van de bevolking echter een afkeer van de gevestigde autoriteiten.

Verontrustend

“De studie van Eurobarometer toont een verbijsterende statistiek,” zegt Kennedy. “Men moet duidelijk gewag maken van een verontrustende trend. Het wantrouwen van de bevolking tegenover vaccins neemt toe. Dat geldt vooral in landen met succesvolle populistische partijen.”

“Dit fenomeen dreigt tientallen jaren van intensieve strijd tegen vermijdbare infectieziektes teniet te doen. Mazelen vormen daarvan een typisch voorbeeld. De ziekte maakte in Europa drie jaar geleden 5.273 mensen ziek. Een jaar later waren er echter al 23.927 besmettingen. Vorig jaar moesten zelfs 82.596 patiënten worden gemeld.”

“De wetenschappelijke consensus maakt duidelijk dat vaccins veilig en efficiënt zijn,” benadrukt Kennedy. “Zij redden elk jaar tussen twee en drie miljoen levens. Momenteel overlijden jaarlijks ongeveer honderdduizend mensen aan mazelen. In de eerste helft van de jaren zestig eiste de ziekte jaarlijks echter 2,6 miljoen levens.”

“De voordelen van vaccins zijn duidelijk. Het lijkt dus vreemd dat veel Europeanen niet in hun veiligheid geloven. De twijfel is echter ingegeven door onterechte beweringen van de Britse arts Andrew Wakefield, die twintig jaar geleden in een wetenschappelijk artikel het vaccin tegen mazelen, bof en rubella in verband bracht met autisme.”

“Het artikel werd later ingetrokken en Wakefield werd wegens oneerlijk en onverantwoordelijk handelen uit het Britse medische register geschrapt,” betoogt Kennedy. “De schade was echter toegebracht. De ideeën van Wakefield blijven in de complottheorieën rond vaccins een prominente rol spelen. Bovendien kregen ze ook nog een helpende hand van populistische partijen op het Europese vasteland.”

“Naties zoals Frankrijk, Griekenland en Italië, waar populisten goed gedijen, tonen ook een groter verzet tegen vaccinaties. Omgekeerd vindt in landen zoals Portugal en België, waar populistische partijen weinig steun genieten, de kritiek op vaccins weinig bijval.”

Technologisch populisme

“Populisme en scepticisme tegenover vaccins hebben soortgelijke gevoelens als voedingsbodem,” betoogt professor Kennedy. “Ze weerspiegelen wantrouwen en vijandigheid tegenover elites en experts. In de politiek komt dit tot uiting in steun voor bewegingen die zich tegen het establishment afzetten. In de volksgezondheid manifesteert die houding zich in een achterdocht en vijandigheid tegenover medische autoriteiten en artsen die vaccins promoten.”

“We hebben hier te maken met een vorm van technologisch populisme. Die term werd door socioloog Harry Collins naar voor gebracht als omschrijving voor de extreme en geüniformeerde scepsis tegenover wetenschappelijke expertise.”

“Populistische politici noemen vaak keuzevrijheid als een rechtvaardiging om zich tegen verplichte vaccinaties uit te spreken,” benadrukt Kennedy. “Ze blijken de kern van de problematiek echter niet te vatten. Men zou nog enigszins kunnen stellen dat een burger de vrijheid heeft om verkeerde beslissingen te nemen over zijn persoonlijke gezondheid. Maar dat geldt niet voor de vaccinatie van zijn kinderen.”

“Die beslissing heeft niet alleen invloed op de eigen gezondheid, maar kan ook gevolgen hebben voor zijn nakomelingen en de kinderen van anderen. Om een samenleving efficiënt te beschermen, moet immers ongeveer 95 procent van de bevolking worden gevaccineerd.”

“Alleen met een dergelijk niveau kan immers ook bescherming worden geboden aan burgers die geen vaccinatie kunnen krijgen,” zegt de professor. “Het gaat hier onder meer om jonge kinderen of patiënten met een verzwakt immuunsysteem.”

“In een ideale wereld zou het niet nodig zijn om vaccinaties voor kinderen verplicht te maken. Elke ouder zou immers op basis van de bewijzen van de baten van de vaccins overtuigd zijn. Helaas leven wij niet in een ideale wereld. Dus zal de overheid dringend verplichte vaccinaties moeten afdwingen om de meest kwetsbare leden van de samenleving te beschermen tegen mogelijke schade die desinformatie teweeg zou kunnen brengen.”

Meer