We hebben het CDA-leider Sybrand Buma vaak horen zeggen: er is geen land waar de mensen hun volkslied zo slecht kennen als in Nederland. Dat zou zomaar kunnen, want er is waarschijnlijk ook geen land met zo’n vreemd volkslied als Nederland.

Nationale hymnes hebben meestal een algemeen karakter. Ze gaan over de grootsheid of schoonheid van een land of zijn uitingen van bewondering of zelfs liefde voor een natie of een volk. Zo plaatsen de Duitsers hun land boven ‘alles in der Welt’. De Friezen overdrijven schromelijk met hun oproep het Fries bloed ‘te laten bruisen en koken’ omdat we ‘it bêste lân fan d’ierde’ bewonen. Wat is er misgegaan met een volk dat zulke teksten nodig heeft om het zelfbeeld op te poetsen? De Groningers houden het mooi neutraal en bezingen hun stad met ommelanden als een ‘pronkjewail mit golden raand’.

Hoogstpersoonlijke bespiegelingen van een dichter

Het Wilhelmus gaat niet over land of volk. De tekst bestaat uit de hoogstpersoonlijke bespiegelingen van een dichter op het leven van Willem van Oranje. Dit ging er in de verbeelding van de dichter allemaal om in het hoofd van de prins. De man die begon als dienaar van de Spaanse troon en eindigde als leider van een afscheidingsbeweging. Een eerbetoon van een bewonderaar, een bijdrage aan de mythevorming rondom de Vader des vaderlands die meteen na diens dood begon.

In deze weken van Koningsdag, dodenherdenking en bevrijdingsfeest klinkt het Wilhelmus overal in het land. We zijn er zo aan gewend dat niet meer opvalt wat voor vreemde teksten er worden gezongen. ‘Ben ik van Duitsen bloed?’ Zeker, bij de koning stroomt meer Duits dan Nederlands bloed door de aderen, maar moeten we dat er nu juist bij zijn verjaardag inwrijven? Bij de dodenherdenking wordt het Wilhelmus meestal niet gezongen en dat is maar goed ook. Het gaat op 4 mei toch vooral om de slachtoffers van door Duitsers ontketend geweld en racisme? De landgenoten die sneuvelden in de meidagen van 1940, die vielen in het verzet en werden vermoord in Duitse kampen.

Als Nederlanders onder elkaar

Duitsland is nu onze beste en belangrijkste bondgenoot en de Bondsrepubliek heeft een moderne grondwet, in wezen democratischer dan de onze. Geen enkele reden om nu een afkeer van Duitsers te koesteren, maar laat ons 4 mei als Nederlanders even onder elkaar zijn. En laat dan teksten klinken die beter passen bij de bijzondere betekenis van de herdenking dan dat wonderlijke Wilhelmus.

Andere momenten waarop we massaal naar het Wilhelmus kunnen luisteren, zijn van een heel andere orde. Het klinkt als een landgenoot (m/v) Europees of wereldkampioen is geworden in een tak van sport die de televisie haalt en bij interlandwedstrijden.

Van de individuele schaatser en wielrenner die op het hoogste podium staan, eisen we niet dat zij de tekst mee murmelen. Van teamspelers die bij het spelen van de volksliederen keurig in het gelid staan, wordt dat min of meer wel verwacht. Sommigen staan met een hand op de borst mee te zingen als ware patriotten, velen komen niet verder dan wat kaakbewegingen om de schijn hoog te houden.

Zouden we de voetballers, zoals Buma graag wil, moeten verplichten de tekst over het Duitse bloed en de Spaanse koning te leren? Dat gaat toch wringen.

Koloniaal verleden en gastarbeiders

Bij de wederopstanding van het Nederlands elftal vorig jaar stonden er bij de cruciale wedstrijden meer donkere en getinte dan witte Nederlanders op het veld. Mannen die verbonden zijn aan een heel andere episode van de Nederlandse geschiedenis dan de protestantse opstand tegen de roomse Spaanse koning. Dan hebben we het over het koloniale verleden en de gastarbeiders die hier de vorige eeuw door het bedrijfsleven naartoe werden gehaald. Het wordt tijd voor een echt volkslied dat meer recht doet aan Nederland en de Nederlanders van nu.

Rimmer Mulder is oud-hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant