De Godwinlezing: waarom in ARTIS?
Zondag 5 mei organiseren Bits of Freedom, De Correspondent en ARTIS de jaarlijks #Godwinlezing, waarbij refereren aan WOII geen taboe is. Dit jaar met mensenrechtenjurist Nani Jansen Reventlow. Maar waarom juist in ARTIS?
Amsterdams bevolkingsregister
In de voormalige concertzaal van ARTIS was tijdens de Tweede Wereldoorlog het bevolkingsregister van Amsterdam gevestigd. In kaartenbakken lagen onder andere de gegevens van zo’n 70.000 Amsterdamse Joden. Dat deze dataverzameling levensgevaarlijk was, begrepen ook de kunstenaars Gerrit van der Veen en Willem Arondéus. Hun verzetsgroep organiseerde daarom een overval, met als doel om het register in vlammen te doen opgaan.
ARTIS voor de oorlog. (Foto: collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie)
Helden
Twaalf mensen legden hun levens in de waagschaal om de ‘database’ te vernietigen, in de hoop zo de levens van anderen te redden. Maar niet alleen zij speelden een heldenrol, die nacht. Ook de brandweer liet zich niet onbetuigd. De verzetsgroep had contacten binnen de brandweer ingeseind. Toen de melding van de brand binnenkwam, namen de blusgasten hun tijd. Ook ter plaatse maakten ze geen haast. Eenmaal begonnen, gingen ze zo lang mogelijk door, om voor maximale waterschade te zorgen.
Het bevolkingsregister de dag na de aanslag. (Foto: collectie Nationaal Archief)
Als de brandweer
Helaas was het resultaat niet optimaal, een groot deel van het register overleefde de aanslag. Door verraad haalden negen van de twaalf aanslagplegers het einde van de oorlog niet. Maar de heldendaad verdient het om voor altijd herinnerd te worden. En het moet ons aan het nadenken zetten over het gevaar van gegevensverzameling en het belang van vertrouwelijkheid.
En misschien heeft niet iedereen de moed of mogelijkheid om in moeilijke tijden in verzet te komen. Maar laten we dan op z’n minst proberen af en toe als de brandweer te zijn.
