Dus nu ben ik opeens een alt-right-knuffelaar?

Een van de voorlopers van GroenLinks was de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP). Fred van der Spek was medeoprichter, fractievoorzitter en lijsttrekker. In de jaren zestig en zeventig voerde hij debatten met ideologische tegenstanders, ook over niet-lichtzinnige thema’s als de apartheid in Zuid-Afrika. Van der Spek deed dat op het scherp van de snede, en altijd met een vleugje ironie. Hetzelfde geldt voor de latere GroenLinks-leider Femke Halsema. Beiden waren na debatten altijd ook zeer hartelijk tegen ideologische tegenstanders.

Vorige week heb ik ervaren hoe die linkse vrijzinnigheid anno 2019 onder druk staat. Tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer over verscheidenheid in de wetenschap had ik een zeer pittige discussie met de rechtse opiniemaker Sid Lukkassen. Lukkassen wil alle wetenschapsgelden „ideologisch verkavelen” om de in zijn ogen „linkse dominantie” te doorbreken. Ik zaagde door over zijn plan, want het was onduidelijk. Hoe moet dat concreet bij het vak fiscaal recht, vroeg ik hem. Hij gaf geen antwoord en reageerde met steeds warrigere verhalen over „de voordelen van kolonialisme”.

Na afloop gaf ik Lukkassen een hand en een knuffel. Daar werd een foto van gemaakt en die deelde ik op sociale media. Dat was aanleiding tot een storm van verontwaardiging. Als „alt-right-knuffelaar” moest ik mijn Kamerzetel inleveren volgens sommigen. Anderen vonden mij een weerzinwekkende figuur omdat ik überhaupt heb „toegestaan” dat Lukkassen in de Tweede Kamer sprak.

Twittergeschreeuw heeft effect

Is het de kakofonie van een klein groepje schreeuwende extremisten op sociale media? Ik ben bang dat dat tekortdoet aan de maatschappelijke sentimenten achter de twitterextremisten, en ook aan het effect van hun geschreeuw. In een context van toenemende maatschappelijke polarisatie en toenemende angst om geassocieerd te worden met het ‘foute’ kamp, kunnen de schreeuwers veel slagkracht hebben. Zo zegde de Egyptisch-Amerikaanse feministe Mona Eltahawy haar optreden in de Amsterdamse Balie af nadat Nederlandse activisten haar hadden bericht dat De Balie ‘een podium geeft aan islamofobie en fascisme’. In deze affaire heb ik De Balie openlijk verdedigd.

De foto en deze stellingname leverden een grote stroom klachten op, ook vanuit mijn eigen partij. Onderdeel van de hele ophef is een andere foto, uit 2015, nu gretig van stal gehaald. Daarop omhels ik de toenmalige rechtse opiniemaker en huidig FVD-raadslid Annabel Nanninga: „Zie je wel, Zihni heeft een lange geschiedenis van heulen met extreem-rechts.” Op de originele versie van de foto is te zien dat ik met mijn andere arm ook de linkse opiniemaker Anousha Nzume omhels – maar dat werd weggesneden. Sneu natuurlijk, maar de echte vraag is waarom in 2019 zoveel mensen die zichzelf links noemen vinden dat ik niet met Annabel Nanninga op de foto zou mogen. Waarom is een kiekje met een ideologische tegenstander aanleiding geworden voor een heksenjacht?

Lees ook Weer een hoofdstuk in de cultuuroorlog

Dit gaat over iets fundamenteels. Als de geest van progressieve vrijzinnigheid wordt uitgeblazen, is het hek van de dam. Want de vrijheid van anderen om meningen te uiten die jij abject vindt, is uiteindelijk ook jouw vrijheid. Linkse activisten zouden juist nu – in de geest van Van der Spek en Halsema – het hardst op de bres moeten staan voor het open debat, juist met ideologische tegenstanders. Verantwoordelijke politiek betekent ook de hand kunnen uitreiken naar andersdenkenden, zonder op het publieke schavot terechtgesteld te worden. Het land heeft er geen behoefte aan te worden gegijzeld door de luidst schreeuwende twitteraars, van welke politieke kleur dan ook.