Van virtueel protest naar 'ratten vangen in Zaandam'

Het rechts-nationalistische verzet tegen asielzoekers en Turkse of Marokkaanse Nederlanders dreigt zich via Facebook naar de straat te verplaatsen. Op pagina's waar mensen eerder vooral hun frustraties deelden, wordt nu opgeroepen zaterdag massaal Oude Pekela 'te verdedigen' of 'ratten te vangen' in Zaandam.

Op een uitnodiging om zaterdag 'ratten te vangen' in de Zaanse wijk Poelenburg, waar 'treitervlogger' Ismail Ilgun en zijn vrienden voor overlast zorgen, meldden zich op Facebook binnen de kortste keren meer dan 4.000 mensen aan. Volgens de bedenker van de pagina zijn 'alle middelen geoorloofd' om de wijk 'vrij te krijgen van deze smerige diersoort'.

Het is geen oproep tot geweld, zo beweerde hij tegen het Noord-Hollands Dagblad. 'Dat mensen het zo opvatten, ja daar kan ik niks aan doen.' De pagina is inmiddels wel verwijderd.

Woensdagavond speelde Facebook ook een rol bij twee spontane protestacties tegen asielzoekers. In Oude Pekela bracht een oproep op het sociale netwerk honderd mensen op een parkeerterrein samen. Ze waren het 'zat' dat asielzoekers 'hun gang kunnen gaan'. Toen burgemeester Jaap Kuin een tijdelijke noodverordening afkondigde, plande de extreemrechtse groepering Kameraadschap Noord-Nederland gewoon een nieuwe demonstratie, eveneens deze zaterdag.

Uitzwaaien

In het Duitse Bautzen, 160 kilometer onder Berlijn, raakten tachtig dronken extreemrechtse jongeren slaags met minderjarige asielzoekers na een afspraak op Facebook.

Rechts-nationalisten roeren zich al langer op Facebook. Telkens als het debat over identiteit of racisme opspeelt, protesteren ze met Facebookpagina's' om tegenstanders 'uit te zwaaien'. Het overkwam Erik van Muiswinkel en Sylvana Simons, maar nu ook vlogger Ilgun, die sinds dinsdag vastzit voor opruiing. Het verschil? In Zaandam en Oude Pekela brengt hun digitale verzet mensen ook daadwerkelijk op de been, zo hopen de aanjagers.

Als reactie op treitervlogger Ilgun en de jongens met wie hij optrekt werden liefst acht Facebookpagina's aangemaakt, waarvan een deel oproept tot 'schoonveegacties'.

De politie houdt de verplaatsing van het virtuele protest naar fysieke demonstaties nauwlettend in de gaten. 'Wij monitoren alles'. Ook de maker van de 'Ratten vangen-pagina' is bij hen bekend. Als er zaterdag daadwerkelijk iets gebeurt kan eventuele schade op hem worden verhaald, aldus een woordvoerder van de politie Noord-Holland. 'Of wordt hij misschien alsnog opgepakt voor strafbare feiten. Mensen moeten zich realiseren dat je flink de klos kan zijn. Ook op sociale media zijn de gevolgen voor jou.'

'Zaandamse TUIG!'

De bedenker van een van de andere zeven pagina's over Zaandam, tevens verantwoordelijk voor de hetze tegen Sylvana, lijkt die gevolgen te willen omzeilen. Zijn Facebook-evenement, genaamd 'Uitzwaaidag Zaandamse TUIG!', vermeldt als locatie Schiphol en geen specifiek tijdstip, en laat zo de mogelijk strafbare oproep tot actie achterwege.

Of hij laat de oproep aan anderen over. In de comments op de pagina wordt wel degelijk gezinspeeld op locaties en tijdstippen, al dan niet vergezeld van foto's van mensen die uit vliegtuigen worden gegooid of mannen die worden opgehangen. In de anderhalve dag dat het evenement bestaat klikten 700 mensen op 'aanwezig' (1.800 anderen vinkten 'geïnteresseerd' aan).

De politie weet van de nieuwe pagina's, maar wil niets kwijt over extra politie-inzet in Zaandam. 'Daar doen we nooit mededelingen over. We willen dat mensen hun gezond verstand gebruiken, en politiewerk aan de politie overlaten.'

Lees ook: In de 'treitervlogwijk' vliegen de eieren in het rond

De politiebond wil meer en duidelijker bevoegdheden om te kunnen optreden tegen probleemjongeren. In de Zaanse wijk Poelenburg vlogen dinsdag de eieren in het rond.

Om onlusten te voorkomen, kunnen gemeenten een noodverordening afkondigen, zoals de burgemeester van Oude Pekela woensdag deed. Rechtsgeleerden zijn het er niet over eens of dat wel het juiste middel is om de gemoederen in toom te houden.

Hoogleraar Jan Brouwer, directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid, vindt het in sommige gevallen te rechtvaardigen. Project X in Haren heeft burgemeesters volgens hem geleerd hoe makkelijk sociale media mensen op de been krijgen, en dat je dit niet moet onderschatten. 'Als zij zaterdag een noodbevel zouden inzetten, iets dat tegenwoordig overigens bijna wekelijks gebeurt, zou ik dat best begrijpen.' 

Hoogleraar Informatierecht Nico van Eijk vindt een noodverordening de uiterste maatregel, die burgemeesters alleen moeten inzetten bij reële dreiging. 'Politieaanwezigheid kan een aanzuigende werking hebben. Dan denken mensen: volgens mij is daar een leuke rel, daar moet ik bij zijn. Soms is het beter om gewoon een paar pelotons ME'ers achter de hand te houden, voor het geval dat.'