Een referendum over de euro?

Mijn kinderen weten niet eens wat het is, de gulden. Ja, van horen zeggen. Net als andere dingen van vroeger. Iets van oude mensen en dingen die voorbijgaan. Zoals cassettebandjes. Of vaste telefoons. Het zegt ze niets. 

Een vriend van me rekent tot vervelens toe nog altijd terug van euro's naar guldens. Als hij de rekening aftikt, als we als laatsten het caféterras verlaten, klinkt het soms best imposant. Niet dat ie heimwee heeft. Hij is ondernemer. Voor handel, voor de euro, voorstander van de Europese Unie. En tegelijk vindt ie het prima als partijen als PVV en Forum voor Democratie (FvD) een beetje leven in de brouwerij brengen, en de politieke elite ontregelen en het leven zuur maken: migratie, klimaat, Europa. 

Ik vermoed dat er velen zijn zoals hij. Mensen die trouwens niets hebben met 'de uil van Minerva', met het geflirt met belachelijke, beladen termen als 'boreaal', en Apocalyptische waarschuwingen over het einde van onze beschaving. Mensen die hun schouders ophalen als Thierry Baudet feitenvrije kletskoek verkoopt, zelfs als het over fascisme gaat. 

Hoewel ons land een van de gelukkigste landen ter wereld is, zijn er onderstromen die woekeren. Onbehagen, vervreemding, polarisatie. Te veel mensen die de eindjes maar moeilijk aan elkaar kunnen knopen, afgezet tegen een rijke elite die geen maat kent, en een internationalisering die rücksichtslos is. Lees dit recente onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) maar terug.

We zien dezelfde verschijnselen in heel Europa. Immigratie – grenzen dicht, zo je wilt - is een leidend thema, niet alleen in Nederland, maar in de hele EU. En veel van het ongenoegen wordt geprojecteerd op diezelfde EU.

Brexit, dat banen kost en de Britse economie nu al schaadt, is ondanks alles voor sommigen nog een inspiratiebron. Bevrijd ons van het juk van de EU! Nou valt er veel aan te merken op die EU, maar nou net niet dat het een cultuur-marxistisch complot is dat ons stiekem onze soevereiniteit wil afpakken en onze cultuur wil vernietigen. Er komt veel gekkigheid uit Brussel, en ja, 'men' had al jaren en jaren eerder mogen en moeten nadenken over een fatsoenlijke bewaking van onze buitengrenzen. Maar toch.

De EU is net een relatie. Geven en nemen. En nog steeds op basis van die oude notie: welbegrepen eigenbelang. De dominee in ons zal zeggen dat intensieve politieke samenwerking beter is dan vijandschap; de ondernemer weet dat de interne markt, de douane-unie en als sluitstuk de euro beter is voor ons allemaal. Nog steeds. Vraag maar eens rond in de grensstreek. Sterker: de noodzaak ervan is in dit tijdsgewricht alleen maar versterkt. Vraag maar eens rond in de rest van de wereld. Ben ik nu een 'karteljournalist'?

Het verbaasde me niets dat – nadat de PVV bij de Statenverkiezingen werd ingehaald door FvD- de PVV een motie indiende om een 'nexit' te realiseren. De PVV stond alleen, en daar was het die partij exact om te doen. Wilt u een onvervalst anti-EU en anti-euro-geluid: stem op ons. Dat had natuurlijk weer alles te maken met de draai van de concurrent op rechts: Forum nuanceerde eerder het nexit-standpunt. Min of meer.

Forum eet van twee walletjes. Vanwege electorale belangen. Een hard pleidooi van nexit nu kon wel eens slecht vallen bij de calculerende Nederlander. Daarom is het beleid nu: een referendum over de 'de euro, open grenzen en het lidmaatschap van de Europese Unie'. In NRC Handelsblad gaven Baudet en lijsttrekker voor de Eerste Kamer gewoon toe dat het strategie is. Populisme, vermomd als redelijkheid: we geven de burgers toch een stem?

Persoonlijk ben ik wel juist wel weer voorstander van een referendum. Over ons EU-lidmaatschap. Eigenlijk ook over de euro. Wat moet anders je antwoord zijn op dat voortwoekerende onbehagen? Maar ja, dat raadplegend referendum is door de 'kartelpartijen' net afgeschaft, en voordat we een bindend of corrigerend wetgevingsreferendum hebben. Ik ben razend benieuwd, wat Nederland zou stemmen als het er echt op aan komt. Zouden ratio en rede het winnen, of schieten we, net als de Britten, in de eigen voet? De oude wereldmacht, die leeft in het verleden, en waar vooral een oude generatie nog geloof hechtte aan feitenvrije praatjes van politieke marskramers. Rule, Brittannia!

Laat dat referendum over EU-deelname maar komen. Ik zou nog steeds hartstochtelijk voor stemmen. Wat Baudet ook moge beweren, en welke boeken hij ook heeft gelezen: onze toekomst ligt niet in 'handel met India'. Laat dat euro-referendum ook maar komen. Ik zou nog steeds hartstochtelijk voor stemmen. Misschien had ik de verkeerde leraren (hoewel ik eerlijk gezegd altijd spijbelde, en me door niemand iets liet zeggen), maar de logica, hoe onvolmaakt ook, van politieke integratie, van de monetaire eenwording, en van die ene munt – die is er nog steeds.

Doe maar wel een beetje snel, dat euro-referendum. Want soms speelt ook bij mij het duiveltje van de twijfel op. Zie dat eenzame gevecht van Nederland met de Europese Commissie over de staatsschuld van 'Italië'.

Brussel dat een loopje neemt met de cijfers en de teugels weer laat vieren. Lekker signaal. Fijne inspiratie ook voor onze Franse vrienden; een uitnodiging tot recidive en gesol met onze munt. En dan dat voorsorteren op die begroting voor de eurozone – een heilloze weg.

Ik vermoed dat zelfs de meest verstokte eurofielen, ook in het centrum van de macht, zich dit recent hebben afgevraagd. Solidariteit heeft een prijs in een muntunie. We hebben Griekenland gered. Maar wat als die prijs de gedaante van onevenredigheid aanneemt? Weet je wat 'Italië' zou kosten? Moeten wij betalen voor de fratsen van de Italiaanse regering?

Wat als ons welbegrepen eigenbelang zou zeggen dat die prijs te hoog wordt? Ik neem aan dat ze in Den Haag kunnen schaken. Liggen er al nieuwe draaiboeken klaar?

Hierin schuilt een van de meest cruciale politieke gevechten voor de komende jaren, en misschien al voor komend jaar: een duurzame, solide euro, die niet van binnenuit wordt uitgehold. Een euro waar mensen in het stemhokje, bij een referendum, overtuigd ja tegen zeggen.