‘Politie zal nog jaren bezig zijn met MH17-ramp’

Negen jaar was Wilbert Paulissen de baas van de landelijke recherche. De Brabander, sinds 1979 in dienst van de politie, gaf leiding aan de negenhonderd rechercheurs die op de voornaamste gangsters van het land jagen. Paulissen was onder meer verantwoordelijk voor het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Hij was ook belast met het in kaart brengen van misdadige motorbendes, de aanpak van grootschalige drugshandel, terrorisme, mensenhandel, cybercrime en liquidaties. Een zware kantoorbaan.

Toch is Paulissen een van de fitste politieagenten van Nederland. 56 jaar, 1,90 meter lang en geen grammetje vet. Paulissen is sportverslaafd. „Voor mij is sport meditatie. In mijn drukke bestaan probeer ik vijf à zes keer per week te sporten. Ik doe aan hardlopen, mountainbiken en crossfit. Ik voel dat ik hierdoor beter in mijn werk zit.”

Komende woensdag is in het provinciehuis van Den Bosch zijn installatie als opvolger van Frans Heeres als politiechef van de eenheid Oost-Brabant. De politiecommissaris is van plan de 27 kilometer afstand tussen zijn woonplaats Tilburg en zijn nieuwe standplaats Den Bosch regelmatig per fiets te overbruggen. Zijn rijwiel heeft weliswaar geen zwaailicht „maar ik kan wel heel hard trappen”.

Paulissen probeert collega’s af en toe ook te verleiden tot bergbeklimmen. Het schept volgens hem een band samen de Kilimanjaro, de Mont Blanc of de Elbroes te bestijgen. „Ik vind het heerlijk om de vrijheid en nederigheid in een berggebied te ervaren. Wij zitten bij de politie in een enorm hiërarchisch apparaat maar in de bergen is iedereen even klein.”

MH17-ramp

Van alle onderzoeken die tijdens zijn bewind als recherchebaas zijn uitgevoerd, was de MH17-ramp de meest bijzondere klus. Het hele land keek mee. Samen met de hoofdofficier van justitie van het landelijk parket, Fred Westerbeke, had hij afgesproken dat ze alleen in de rechtszaal verslag zouden doen van het recherchewerk. Zo hoort het. „Dat bleek niet houdbaar. Onder druk van de politiek en de nabestaanden van de 298 dodelijke slachtoffers moesten we gewoon tussentijds verslag uitbrengen over hoe het neerstorten is gebeurd. De vraag wie het heeft gedaan gaan we echt bewaren tot de rechtszaal.”

De MH17-zaak legt al vijf jaar een fors beslag op mensen en middelen van de Nationale Recherche. In het begin werkten een honderdtal Nederlandse rechercheurs aan dit onderzoek. Dat aantal is afgebouwd, maar nog altijd zijn elke dag vijftig rechercheurs (inclusief tien Australiërs) met deze zaak bezig. Ter vergelijking: normaal zitten op een grote zaak zo’n vijftien agenten.

„MH17 is ongelooflijk veel werk. Ik schat in dat we nog jaren met deze zaak bezig zullen zijn. We proberen nog altijd getuigen te werven. Iedere getuige kost ontzettend veel capaciteit omdat we ze goed moeten afschermen. We onderzoeken ook tienduizenden tapgesprekken. We zitten in een wereld van militairen en geheime diensten die ongekend veel tapten en de gesprekken waren helaas niet in het Nederlands. Er druppelt nog steeds materiaal binnen en we vinden ook nog informatie op het internet. Het vertrouwen dat we straks hard bewijs tegen personen hebben, groeit. We hopen dat straks ook mensen in de verdachtenbank zitten omdat we het proces het liefst met tegenspraak voeren.”

Paulissen is vooral blij met het forensisch onderzoek. „Hierdoor hebben we hard bewijs weten te verzamelen. Een aanslag van in het vliegtuig konden we bijvoorbeeld al snel afstrepen. We vonden in de lichamen van de piloten munitie met glas van de cockpitramen.”

De lange duur van het MH17-onderzoek is volgens hem trouwens niet uitzonderlijk. Van zijn Engelse collega’s vernam hij dat zij nog steeds met vijf man fulltime bezig zijn aan het onderzoek naar de aanslag op het Pan Am-toestel dat boven het Schotse plaatsje Lockerbie ontplofte. Dat gebeurde in 1988.

Naast MH17 is terrorisme een terrein dat tijdens zijn negenjarig bewind meer aandacht vroeg. Toen Paulissen begon waren er bij de Nationale Recherche een man of vijf met terrorisme bezig. „Nu zijn dat er vijftig.”

Drugsoorlog

Een onderwerp dat Paulissen zorgen baart, is de war on drugs. In zijn laatste overleg met de directeuren van de bijzondere opsporingsdiensten op vrijdag 5 april vroeg Paulissen nadrukkelijk aandacht voor de haperende bestrijding van de productie en handel in xtc. Het is de grootste goudmijn van de onderwereld. De productie van de pil kost een dubbeltje en de drug levert in het binnenland een paar euro en in het buitenland soms 25 euro per stuk op.

Het ‘oprollen’ van de xtc-sector zal zo makkelijk niet gaan

Paulissen wil dat de maatschappij zich meer bewust is van de ondermijnende effecten van de handel in partydrugs. Xtc is een geestverruimend goedje dat anders dan bijvoorbeeld cocaïne een vrijwel geheel vaderlandse aangelegenheid is: van productie tot handel. Paulissen spreekt van „een robuust probleem dat een robuustere aanpak vereist waarbij alle opsporingsdiensten maar ook het bestuur een rol hebben te vervullen”.

Ook de handel in cocaïne groeit exorbitant. „Toen ik begon, onderschepten we partijen van een paar honderd kilo cocaïne, nu vinden we partijen van vijfduizend kilo. De aard en omvang van dit probleem is in vijf jaar enorm toegenomen.” De oorzaken hiervoor liggen deels in bijvoorbeeld Colombia of bij de goede infrastructuur in Nederland en het ondernemersklimaat. Maar de internationaal gezien relatief lage straffen die in Nederland worden opgelegd voor drugshandel maken de bestrijding ook niet makkelijker. Het steekt de politie dat de hoeveelheid onderschepte drugs toeneemt maar de straffen die smokkelaars worden opgelegd dalen.

Lees: Dit zijn de nieuwe cocaïnebaronnen van Nederland

„Uit onderzoeken blijkt dat in Nederland rechters bijvoorbeeld voor geweldsdelicten best zwaar straffen. Maar in drugszaken worden internationaal gezien in Nederland vrijwel de lichtste straffen opgelegd”, zegt Paulissen. Een recent voorbeeld betreft de veroordeling door de rechtbank in Antwerpen van tv-presentator Frank Masmeijer wegens smokkel van 467 kilo cocaïne. Hij kreeg in België acht jaar cel. In januari dit jaar veroordeelde de rechtbank Amsterdam een man die in zijn Mercedes Sprinter 473 kilo cocaïne smokkelde tot vijftig maanden cel.

De lage straffen helpen volgens Paulissen niet bij de bestrijding van drugshandel. Toch moet er volgens hem meer gebeuren. „Het is noodzakelijk dat er een brede maatschappelijke discussie komt zodat iedereen zich realiseert wat de ondermijnende effecten van drugs zijn. De politie kan dit probleem niet alleen oplossen. Uiteindelijk moet iedereen zijn steentje bijdragen: van notarissen tot trustkantoren en transportbedrijven.”

Schaal 14

Voor Paulissen is nog geen opvolger gevonden. Binnen de politie valt te horen dat geschikte kandidaten niet solliciteren omdat de functie baas Nationale Recherche door de Nationale Politie is ingedeeld in schaal 14. Paulissen was bij zijn benoeming tot recherchechef plaatsvervangend korpschef in Brabant en zat al in schaal 16. Schaal 14 betekent dat zijn opvolger maandelijks niet meer dan netto 4.000 euro kan verdienen. Een relatief laag bedrag voor een functionaris die negenhonderd man moet aansturen en de zwaarste onderzoeken doet. Die salarisschaal is een minachting voor het recherchewerk, klinkt het binnen de politie. „Het zou mijn keuze niet geweest zijn”, zegt Paulissen, die nogal ongemakkelijk op zijn stoel begint te schuiven zodra dit onderwerp ter sprake komt. „Ik zal het eerlijk zeggen: ik vind dit een ingewikkeld onderwerp. Voor de buitenwereld is dit niet goed uit te leggen.”

Paulissen vertelt dat een aantal mensen de afgelopen weken al aan hem hebben gevraagd waarom hij „een stap terug maakt” door van landelijke recherchebaas nu regiohoofd in Brabant te worden. „Terwijl mijn overstap tot eenheidschef van Oost-Brabant in de hiërarchie van onze organisatie een mooie bevordering is. Kennelijk is de beeldvorming anders.”

Toch verwacht Paulissen dat het mogelijk moet zijn een goede opvolger te vinden. Politiewerk is in zijn ogen ook een roeping. Paulissen groeide zelf op in een politienest. Zijn vader werkte bij de bereden politie in Eindhoven. „Baas van de Nationale Recherche is gewoon heel leuk werk. Ik kan een dik boek schrijven over wat ik de afgelopen negen jaar heb meegemaakt. Als ik zonder beperkingen zou mogen vertellen over zaken als MH17, het kraken van criminele telefoons en terrorisme, werd het een bestseller. Daar ben ik van overtuigd.”