Hoe de jonge Katie Bouman per ongeluk het gezicht werd van de zwarte-gat-foto
Jong, slim, knap en grappig. De wereld van de wetenschap is een beroemdheid rijker: Katie Bouman, de ‘vrouw achter de eerste foto van een zwart gat’, zoals de media haar noemen. Er is alleen één klein probleem: haar rol was in werkelijkheid helemaal niet zo groot.
Toch waren het de naam en het gezicht van de 29-jarige Amerikaanse computerwetenschapper, die in de nazit van de onthulling van ’s werelds eerste foto van een zwart gat opdoken op talloze nieuwssites en zelfs even ‘trending topic’ werden op sociale media. Aanjager van de media-aandacht is een persbericht van het Bostonse technologie-instituut MIT: ‘Drie jaar geleden was MIT-student Katie Bouman de drijvende kracht achter het ontwerp van een nieuw algoritme om de allereerste foto van een zwart gat te maken. Vandaag werd die foto gepubliceerd’, aldus MIT.
Maar dat is toch echt ‘flauwekul’, zegt de Nijmeegse sterrenkundige Heino Falcke desgevraagd. Hij is een van de leiders van het internationale megaproject. ‘We hebben voor de opname drie algoritmen gebruikt. En daarbij zit er geen van haar.’ Wellicht wilde MIT zichzelf in het zonnetje zetten, vermoedt Marieke Baan, namens de Nederlandse onderzoeksschool voor astronomie NOVA die verantwoordelijk is voor de communicatie in ons land. ‘Het is gewoon niet slim om dit te doen. Er zijn hier een paar honderd wetenschappers bij betrokken. En door dit zo op te eisen, breng je je eigen vakgenoten in diskrediet.’
Veel moet te maken hebben met een foto die Bouman op Facebook postte. We zien de jonge wetenschapper, zichtbaar opgewonden en met de handen voor de mond geslagen, met op haar computerscherm de beeltenis van het zwarte gat dat deze week wereldnieuws werd. ‘Vol ongeloof toekijkend terwijl de eerste beeltenis die ik ooit maakte van een zwart gat wordt gereconstrueerd’, schreef Bouman erbij. Dat was slechts een vroege testversie, maar het was ook een foto ‘te goed om níét te delen’, in woorden van The New York Times – en dat gebeurde inderdaad massaal.
En dus kwamen de superlatieven al snel op gang. ‘We zouden de eerste zwarte-gatfoto niet hebben zonder Katie Bouman’, kopte de nieuwssite Futurism. ‘Katie Bouman: de 29-jarige wier werk leidde tot de eerste foto van een zwart gat’, aldus de Britse krant The Guardian. Bouman zelf plaatste intussen snel een foto van haar hele onderzoeksgroep op Facebook, en benadrukte: ‘Er is niet één algoritme of persoon die de foto heeft gemaakt, het vergde het geweldige talent van een team wetenschappers van over de hele wereld.’ De groepsfoto werd echter minder gretig opgepikt.
‘Dit is een beetje een hype, en dat is niet fraai voor al die andere fantastische vrouwen in het team’, zegt Falcke. ‘Vrouwen zijn toch al in de minderheid in de sterrenkunde. Alleen al om die reden verdienen ze het in het zonnetje te worden gezet.’ Zoals Sara Issaoun van de Radboud Universiteit, een jonge Nederlandse onderzoekster die was betrokken bij de beeldreconstructie. ‘Katie is ook een belangrijke deelnemer aan het team’, zegt Issaoun desgevraagd. ‘Maar er zijn zoveel mensen die je in het zonnetje kunt zetten.’
Bouman zelf was niet bereikbaar voor commentaar. In een interview met de BBC vertelde ze hoe ze haar software voor het eerst testte – het moment waarop haar inmiddels beroemde foto ontstond: ‘We hadden zoveel geluk dat ik aanvankelijk heen en weer werd geslingerd tussen pure verbijstering, en de gedachte dat dit nep was en iemand ons op de proef probeerde te stellen.’
HOE ONTDEK JE EEN ZWART GAT?
Het vergde een enorme internationale inspanning om het zwarte gat te fotograferen. In deze reconstructie leest u hoe het in zijn werk ging.