De PR-afdeling van Shell levert keurig werk deze week. Waar het olie- en gasbedrijf op vrijdag nog voor het gerecht werd gedaagd vanwege een gebrek aan klimaatactie, leek iedereen dat unieke nieuws een weekend later alweer volledig vergeten te zijn. Op maandag ging het alleen nog maar over een bericht dat Shell zelf naar buiten had gebracht: voortaan kunnen tankende klanten kiezen om hun CO2-uitstoot direct aan de pomp te compenseren, door te investeren in bosbouwprojecten in de tropen. Kosten: 1 hele eurocent extra per liter.

Als dit een serieuze reactie moet voorstellen op de dagvaarding van een week eerder, dan heeft Shell een wel heel cynische kijk op zijn eigen rol in de klimaatcrisis. Want laten we wel wezen: een oliebedrijf dat aanbiedt om in jouw naam en op jouw kosten bomen te planten, zoekt slechts een excuus om je nog langer fossiele brandstoffen te kunnen verkopen.

Dat excuus blijkt wel populair. Vlak voor de laatste klimaattop in Polen kwam het Noorse staatsoliebedrijf Equinor plots met een vergelijkbaar plan om de uitstootrechten van 1 miljoen ton CO2 op te kopen door te investeren in de bescherming van tropisch regenwoud.

‘Netto nul’ emissie

Eerder dit jaar maakte het Italiaanse oliebedrijf Eni bekend meer dan 8 miljoen hectare bos te willen aanplanten in Afrika om haar eigen broeikasgasemissies in 2030 naar ‘netto nul’ te brengen. Het vereist een gebied ter grootte van Oostenrijk, en dat betreft dan alleen nog maar de broeikasgassen die vrijkomen bij het oppompen van de olie. Over de emissies van de eigenlijke verbranding begint Eni niet eens.

Monoplantages dragen vrijwel niets bij aan de klimaatdoelen van Parijs

Het klinkt mooi: nieuw bos in Afrika. In werkelijkheid komt dit soort grootschalige bosaanplant in veel gevallen neer op eentonige rijen eucalyptus of rubberbomen. Deze monoplantages slaan in het gunstigste geval slechts een fractie van de koolstof op, die een natuurlijk bos bevat. In het ergste geval veroorzaken monoplantages alleen maar meer honger en armoede in een regio, die toch al disproportioneel wordt getroffen door de opwarming van de aarde. Een van de landen waar Eni bomen wil planten, is Mozambique. Dat land werd vorige maand nog getroffen door cycloon Idai, mogelijk de grootste natuurramp ooit op het zuidelijk halfrond.

Niet voor niets wezen wetenschappers er onlangs in Nature nog op dat herbebossing in de tropen vrijwel niets bijdraagt aan de klimaatdoelen van Parijs als men blijft inzetten op grootschalige plantages, in plaats van natuurlijk bos terug te laten groeien.

Evenveel ontbossing als in de Amazone

Naast in de tropen wil Shell ook bomen in Nederland gaan planten: 5 miljoen om precies te zijn. Met Staatsbosbeheer kwam het overeen om daar de komende twaalf jaar 17,4 miljoen euro voor uit te trekken. In theorie niet slecht voor het klimaat, mits het natuurlijk bos betreft. Al in 2016 besloten natuur- en milieuorganisaties, Staatsbosbeheer en de hout- en papierindustrie om die reden om de komende drie decennia 100.000 hectare bos extra te creëren in Nederland. Geschatte kosten: 3 miljard euro. Logisch dat Staatsbosbeheer een zak geld van Shell aanneemt.

Als Staatsbosbeheer écht meer bos wil, waarom doet de overheidsdienst dan niets aan de grootschalige boskap, die ook overal plaatsvindt? Na een aanvankelijk gestage groei van het nationale bosareaal sinds 1990, verdween er in de vier jaar tussen 2013 en 2017 plots 5400 hectare bos uit Nederland. Met dat tempo verloopt de ontbossing hier even snel als in de Amazone, becijferden onderzoekers uit Wageningen.

Bosbouwkundig maakt Staatsbosbeheer zich schuldig aan hoogst controversiële praktijken

Een van de oorzaken is dat bossen sinds een jaar of tien ruimte moeten maken voor andere vormen van natuur, zoals heide of zandverstuivingen. Onder het mom van bosverjonging en biodiversiteit draagt Staatsbosbeheer zo bij aan grootschalige houtkap. Dat stelt voormalig directeur Frits van Beusekom, om daar met gevoel voor understatement aan toe te voegen dat dit bosbouwkundig ‘hoogst controversiële praktijken’ zijn. ‘Landbouw met bomen,’ geeft Jaap Kuper, voormalig rentmeester van Kroondomein Het Loo bij Apeldoorn, er een andere omschrijving van.

De reden? Staatsbosbeheer, dat namens het Rijk 260.000 hectare bos en natuur beheert, is sinds Rutte-I hard getroffen door bezuinigingen. Haardhout voor de consument en biomassa voor de energie-industrie moeten de financiën weer in balans brengen.

Sinds deze week kunnen we daar dus ook de miljoenen van Shell aan toevoegen.

Geen of-of, maar én-én

Het zijn goede initiatieven, helaas gedrenkt in een cynisch sausje. Extra bos remt klimaatopwarming niet af. Alle mogelijke scenario’s om de wereldwijde temperatuurstijging tot maximaal 2 graden Celsius te beperken, maken gebruik van ‘negatieve emissies’: plannen om grootschalige hoeveelheden CO2 uit de lucht te halen en op te slaan in de ondergrond, de oceaan of biomassa op land.

Het grote probleem: hoe langer we wachten met het terugdringen van de uitstoot van fossiele brandstoffen, hoe meer negatieve emissies nodig zijn.

Bomen planten kan dus nooit een alternatief zijn voor de radicale, maar noodzakelijke keuze om zo snel mogelijk te stoppen met fossiele brandstoffen. Shells acties zijn pas echt serieus te nemen als het tegelijkertijd ook ophoudt te investeren in olie en gas. Dat Shell de keuze voor compensatie vervolgens ook nog grotendeels aan de klant overlaat, is bewijs dat Shell de urgentie van de klimaatcrisis nog steeds niet begrepen heeft. Des te meer reden om het bedrijf daar via de rechter op te wijzen.