Polen haalt slaven uit Nepal

Aishing Dimdung laat zijn arbeidsvergunning, zijn zezwolenie na pracę, zien: het staat er in een taal die hij niet begrijpt, uit een land waarvan hij zich geen voorstelling kan maken. “Hoeveel kun je in Polen eigenlijk verdienen?”, wil hij weten, want het vermelde uurloon in zloties zegt hem niks. Wie bij een eerlijke werkgever belandt, luidt het antwoord, krijgt het minimumloon, 380 euro netto per maand. Dat spreekt tot de verbeelding in een land waar een maandinkomen van 100 euro voor velen een droom is.

Ruim drie miljoen Nepalezen zijn het afgelopen decennium uit hun land vertrokken, op zoek naar een beter bestaan, de meesten richting het Arabisch schiereiland. Maar een groeiende groep belandt in Polen, waar de economische groei voor een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten zorgt. In de eerste helft van vorig jaar verleende Polen ruim negenduizend Nepalezen een arbeidsvergunning.

Daarmee belandde Nepal op nummer twee, achter Oekraïne. Maar een Oekraïner stapt gewoon met zijn werkvergunning op de bus naar Polen, terwijl voor een Nepalees de problemen dan pas beginnen. Neem Aishing: hem werd gevraagd 6500 euro op te hoesten om een kans te maken op een visum en op de felbegeerde baan. Een fortuin voor deze boerenzoon. Hij name een beslissing: in plaats van zich diep in de schulden te steken, bleef hij in Nepal. Achteraf heeft hij geen spijt. Was hij wel gegaan, dan had hij minstens twee jaar moeten werken om zijn schuld af te betalen.

Genadeloos bedrogen

Amnesty International trok eind 2017 al aan de bel. “Nepalese arbeidsmigranten worden systematisch en genadeloos bedrogen. Ze moeten geld lenen om de enorme commissies te betalen die bemiddelingsbureaus in rekening brengen. Doordat ze zo diep in de schulden zitten worden ze gedwongen tot slecht betaald en gevaarlijk werk.”

Sinds juni 2015 mogen bemiddelaars in Nepal – manpowers in Nepalees Engels – niet meer dan 160 euro vragen voor hun diensten. Maar die wet is een dode letter en geldt bovendien alleen voor de Golfstaten en Maleisië, waar de meeste Nepalese gastarbeiders werken.

Wie naar Europa gaat, is vogelvrij, zo blijkt als een potentiële arbeidsmigrant met een opnameapparaatje binnenstapt bij enkele manpowers in de Nepalese hoofdstad Kathmandu: een 28-jarige man, afkomstig van het platteland, die in Kathmandu werkt bij een maatschappelijke organisatie.

“Nepalezen verdienen in Polen ruim 900 euro per maand”, beweert bijvoorbeeld Prakash Rai van Himalayan HR Recruitement. Een regelrechte leugen. Om dat bedrag te verdienen moet je veertien uur per etmaal en zeven dagen per week werken. Wie dat volhoudt en al die tijd van de lucht leeft, kan in acht maanden het bedrag afbetalen dat Himalyan HR voor zijn diensten in rekening brengt: 6800 euro. “Maar het kan ook meer worden, tot een miljoen roepies” – oftewel 7700 euro.

Meneer Rai begrijpt ook wel dat hij niet de hele waarheid vertelt, want na wat doorvragen geeft hij toe: “Droom er maar niet van dat je de eerste twee jaar een cent verdient in Polen.” Zeker twee jaar voor niks werken dus. Maar aan gegadigden geen gebrek. “Ik heb zestig mensen naar Polen gestuurd.”

Een paar straten verderop, bij Atlas Overseas, is het niet anders. “Vandaag zijn net acht Nepalezen op het vliegtuig naar Polen gestapt”, zegt manager Shivraj Thapa. Ook hem is er veel aan gelegen onze kandidaat ervan te overtuigen dat zijn manpower werk levert, inpak- en lopendebandwerk. Het prijskaartje voor zijn diensten is ‘wisselend’, zegt hij, gemiddeld 5700 euro. Met een maandinkomen van 570 euro is dat in theorie in een jaar terug te verdienen. Maar hij vertelt er niet bij dat dit een brutobedrag is. Met het nettosalaris en minimale kosten voor levensonderhoud, komt het sommetje ook hier op twee jaar keihard werken voor niks.

Leveringstijd

Toeval of niet, de contracten die de manpowers aanbieden zijn tweejarig. In die tijd is de Nepalees helemaal afhankelijk van zijn Poolse baas; de werkvergunning wordt namelijk afgegeven voor één concreet bedrijf, meestal een uitzendbureau. Zoals Gama Holding, dat samenwerkt met Atlas Overseas. Bij Gama kun je Nepalezen bestellen. De beloofde leveringstijd bedraagt twee tot drie maanden, afhankelijk van de bureaucratie.

Het voordeel van Aziaten: ze kunnen geen kant op: “De arbeidsvergunning is gekoppeld aan één werkgever. Die krijgt een stabiele arbeidskracht – lage mobiliteit in Polen, beperkte vrijheid van relocatie”, aldus de website van Gama Holding. Dit is geen uitzondering. Het weekblad Polityka vergeleek de bemiddelaars met ‘middeleeuwse slavenhandelaren’. De krant Gazeta Wyborcza concludeerde: “We halen slaven uit Nepal.”

In de 21ste eeuw heet dat anders: outsourcing en leasing van werknemers. Gezien de bedragen die de migranten ophoesten, is het een miljoenenbusiness. Waar gaat dat geld eigenlijk naartoe? Prakash Rai wil er na enig aandringen wel iets over kwijt. “Ongeveer 500 euro voor het vliegtuigticket, plus verzekering. 4000 à 5000 euro is voor de ‘agent’ die je komt ophalen van het vliegtuig in Polen.” Een soort koppelbazen dus, in de woorden van meneer Rai: “Een Indiase of Nepalese persoon die toezicht houdt op het werk.” Hijzelf komt er bekaaid vanaf, vindt hij. “Mijn bedrijf verdient er nog maar 1200 euro aan.”

En zelfs die marge staat onder druk, moppert hij. Dat komt door het Poolse consulaat in Delhi, waar Nepalezen met een werkvergunning op zak nog een visum moeten regelen. De afspraak op het consulaat is gratis. In theorie, want meneer Rai weet wel beter. “Dat kost 800 à 1200 euro.” Hij spreekt letterlijk over het ‘kopen van een afspraak’. Aan wie dat geld wordt betaald, wil hij niet zeggen.

“Er wordt onder tafel betaald”, bevestigt Narayan Bhusal van EurAsia, een andere manpower in een buitenwijk van Kathmandu. De prijzen stijgen naarmate het moeilijker wordt een visum te bemachtigen. “Vorige week had ik vijf kandidaten en maar één kreeg een visum, vier werden afgewezen.” Wie afgewezen wordt, is zijn geld kwijt. “Ik heb wel honderd mensen met een werkvergunning die allemaal wachten op een afspraak op het consulaat”, zegt Rai.

Duizenden Nepalezen riskeren dus een klein fortuin om kans te maken op minstens twee jaar schuldarbeid. De reden is simpel: Polen is de EU. “Polen is de deur naar Europa. Mensen gaan naar Polen om vandaaruit naar Duitsland of Spanje te gaan”, zegt Rai. “Ik heb mensen naar Polen gestuurd, die vervolgens ontsnappen naar Duitsland.”

Polen is populair is, omdat Polen visa afgeeft, bevestigt ook Bhusal. “Voor Polen kan je een visum krijgen.”

Catastrofe

In Polen zelf wekt dat verontwaardiging. In het straatbeeld van de grote steden verschijnen steeds meer mensen uit Zuid-Azië. “Aziaten overstromen Polen”, alarmeerde de krant Rzeczpospolita. “We zijn erin geluisd”, schrijft internet zakenkrant Inn-Poland. Want beloofde de regering niet dat Polen gevrijwaard zou blijven van migranten die ‘Brussel’ wilde toelaten? “Een maatschappelijke catastrofe”, noemde Jaroslaw Kaczynski, leider van regeringspartij PiS, immigranten, “een ondermijning van onze alledaagse veiligheid.”

Hoeveel Aziaten in Polen blijven en hoeveel er doorreizen naar West-Europa weet niemand. Een rondje bellen langs Poolse vakbonden leert dat daar nog nooit een Aziaat heeft aangeklopt. Ondertussen is er werk zat. In Warschau bedraagt de werkloosheid een luttele procent.

Maar Lech Antkowiak, directeur van het plaatselijke arbeidsbureau kent de Nepalezen alleen van horen zeggen. “Met hun Poolse visum reizen ze verder. Als ze in bijvoorbeeld Nederland worden aangehouden, zijn hun Schengen-papieren in orde. Werken doen ze gewoon zwart.” Ze doen wat Polen zelf ook doen: daar werken waar beter betaald wordt. “Voor elke baksteen die je in West-Europa legt, krijg je een ander bedrag dan voor diezelfde baksteen in Polen.”

De naam van de potentiële arbeidsmigrant is bekend bij de redactie.

Lees ook:

Oekraïne komt personeel tekort, iedereen zit in Polen

Sinds Polen de arbeidsmarkt ruimhartig opende voor Oekraïners, stroomt het westen van Oekraïne leeg.