Merkel verwijdert ‘nazi-schilderijen’ uit haar werkkamer

In zijn memoires overdreef Nolde die inperking van zijn vrijheid nogal: hij beweerde dat het hem verboden was om überhaupt te schilderen. Dat zogenaamde verbod molk hij tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog uit met een serie die hij de ‘Ongeschilderde Schilderijen’ noemde.

Die mythe leidde de aandacht af van zijn nazisympathieën. Aan de gevel van zijn huis vlakbij de Deense grens wapperde in 1933 een hakenkruisvlag, schrijft The New York Times. Hij was lid van de nazipartij en vond het een goed idee om joden het land uit te gooien. In 2013 kwam door archiefonderzoek aan het licht dat Nolde zijn collega-kunstschilder Max Pechstein onterecht als jood heeft gerapporteerd bij het ministerie van Propaganda.

De nazisympathieën van Nolde waren echter al veel langer bekend, zegt kunsthistoricus Henk van Os. ,,Daar wist ik als schooljongen al van.’’

Of Merkel er ook van op de hoogte was? Haar besluit om afstand te doen van de werken, volgde vlak nadat kunsthistoricus Felix Krämer in de Duitse media de vraag opwierp of ‘werk van een toegewijde nazi wel gepast is’ aan de muur van de Bondskanselarij. 

Ook museumdirecteur Jan Rudolph van Lorm van Singer Laren, dat volgende week een tentoonstelling opent met schilderijen van Nolde en andere Duitse expressionisten, heeft begrip voor Merkel. ,,Ik kan me voorstellen dat je als leider van het naoorlogse Duitsland geen werken van zo'n ambivalente kunstenaar in je kamer wil. Maar voor mij als museumdirecteur ligt dat anders. Denk aan de discussies rond #metoo en Michael Jackson: is het werk van iemand die zich misdraagt ook schuldig? Moeten we Jacksons platen verbranden?’’

Voor het museum gelden andere criteria. Van Lorm: ,,Ik hang kunst op omdat die een bepaalde zeggingskracht heeft. Nolde was een fantastische kunstenaar, die als een van de eersten de bestaande regels overboord gooide om zijn gevoel in zijn werken te leggen. Dat de nazi's daar helemaal niets van moesten hebben, omdat op die manier de grootsheid van het Duitse Rijk volgens hen niet werd gerepresenteerd, maakt de discussie over zijn werk extra ingewikkeld en interessant. Dat laten wij zien in onze tentoonstelling.’’