Benjamin Netanyahu wint de verkiezingen: hoe nu verder?

Welke prijs betaalt Netanyahu voor zijn overwinning?

Volgens de voorlopige verkiezingsuitslag wordt Netanyahu’s Likudpartij met 26,3 procent van de stemmen oftewel 35 van de 120 Knessetzetels verreweg de grootste partij in een rechtse coalitie.

Ondanks schandalen lijkt ‘Bibi’ het toch weer voor elkaar te krijgen

Toch hebben de kleine partijen macht in de coalitieonderhandelingen. In de aanloop naar de verkiezingen afgelopen dinsdag deed de premier bovendien zijn uiterste best kiezers van kleinere rechtse partijen naar Likud te lokken met verkiezingsbeloften over annexatie en dramatische oproepen om het land te redden van een „linkse” regering onder Gantz. „Juist omdat ze hebben verloren, zullen de kleine rechtse partijen nu zeggen: het is onze beurt om jou te laten bloeden”, zegt Oded Eran, oud-ambassadeur en onderzoeker bij strategisch instituut INSS.

Gaat Netanyahu het rechtssysteem onderuit halen om zichzelf te redden?

Er lopen drie corruptiezaken tegen Netanyahu. Hoewel de procureur-generaal al in februari heeft aangekondigd Netanyahu te willen vervolgen, duurt het nog even voor het zover is. Eerst mag Netanyahu zich in een hoorzitting verdedigen. Tegenstanders vrezen dat Netanyahu zijn versterkte positie zal gebruiken om onder vervolging uit te komen. Zo zou hij de zogenaamde „Franse wet” willen invoeren, die het openen van een corruptieonderzoek naar een zittende regeringsleider verbiedt. Volgens juristen is de kans echter groot dat het Hooggerechtshof zo’n wet ongrondwettelijk zou verklaren.

Een optie die volgens professor Yedidia Stern van het Israel Democracy Institute meer kans maakt, is herinvoering van een immuniteitswet. Daarbij zou een meerderheid in de Knesset voor opheffing van de immuniteit moeten stemmen om een Knessetlid te vervolgen – in Israël zijn ministers ook Knessetlid. „Tot 2005 had Israël al zo’n wet, dus het zal voor het Hooggerechtshof moeilijker zijn om die tegen te houden”, zegt Stern. Hoe dan ook vermoedt Stern dat Netanyahu gewoon blijft zitten als hij officieel wordt aangeklaagd. „Er is geen wet die een zittende premier in zo’n geval verplicht te vertrekken”, zegt Stern. „Hij zal zeggen dat het publiek precies wist wat hij had gedaan en hem desondanks met meer stemmen dan ooit heeft verkozen - dus hoezo zou hij niet geschikt zijn als premier? Zo’n argument slaat voor professionals nergens op, maar kan het publiek overtuigen.”

Zal Netanyahu nu de Westelijke Jordaanoever annexeren?

In de aanloop naar de verkiezingen beloofde Netanyahu delen van de bezette Westelijke Jordaanoever te annexeren. „Ik denk niet dat hij dit serieus doorvoert, die belofte was bedoeld om stemmen af te pakken van Hayamin Ahadash (Nieuw Rechts)”, zegt Stern. „En dat is gelukt.” De partij van oud-ministers Ayelet Shaked en Naftali Bennett haalt mogelijk de kiesdrempel niet.

Oded Eran denkt daarentegen dat het annexatieplan zal worden doorgezet. „De rechtse partijen zullen het in de onderhandelingen eisen”, zegt hij. „Als Netanyahu er nou over gezwegen had, oké, maar hij heeft er zelf op gezinspeeld.”

Tweestatenoplossing Israël-Palestina is nu dood en begraven

De vraag is alleen in welke mate. Eran gaat ervan uit dat Netanyahu en zijn coalitie zullen proberen de grote nederzettingenblokken te annexeren. „Daar kan hij waarschijnlijk mee wegkomen bij de regering-Trump”, zegt hij. Annexatie van grotere delen van de bezette Westelijke Jordaanoever heeft volgens Eran minder kans van slagen. „Dan zou Jordanië de diplomatieke relaties kunnen bevriezen”, zegt de oud-ambassadeur, die onder meer in Jordanië geplaatst was. „Ook voor de Golfstaten zou het een stap te ver zijn, het risico is dat elke toenadering wordt gestopt.” Bovendien zou volledige annexatie Israël ook tegenover de Europese Unie, Rusland, China en wellicht zelfs de VS in de problemen brengen.

Zijn met Netanyahu’s herverkiezing de kansen op vrede met de Palestijnen verkeken?

„Ik denk dat we een betere kans [op vrede] hebben nu Bibi heeft gewonnen”, zei president Trump woensdag tegen journalisten. Daar denkt Stern anders over. Deze verkiezingen hebben volgens hem laten zien dat de steun voor de tweestatenoplossing met de Palestijnen in de Knesset blijft dalen. „Er zijn maximaal nog vijfentwintig Knessetleden voorstander”, zegt hij. „En dan ben ik optimistisch.”

Eran denkt dat Netanyahu op nog een punt in de Palestijnse kwestie anders zal gaan handelen nu hij een nieuw mandaat heeft gekregen. „Voor de verkiezingen was hij terughoudend tegenover Hamas in Gaza”, zegt Eran, „nu gaat hij wellicht veel sterker optreden. Daar vragen mensen ook om.” Voor Iran, Netanyahu’s favoriete vijand, geldt dat overigens niet. „Dat was voor niemand een onderwerp in de verkiezingen”, zegt hij. „Netanyahu heeft geen enkele reden om zijn beleid tegenover Iran te veranderen.”

Hoe zit het met het vredesplan van de Amerikaanse president Trump en zijn schoonzoon Kushner?

De Amerikanen hebben de lang verwachte ‘deal van de eeuw’ uitgesteld tot na de Israëlische verkiezingen, naar algemeen wordt aangenomen om Trumps goede vriend Bibi niet te verzwakken. Nu het ernaar uitziet dat Netanyahu weer veilig kan landen op de premiersstoel, wordt het vredesplan waarschijnlijk in de komende weken gepresenteerd. Dat zal volgens zowel Stern als Eran weinig verandering brengen. „Netanyahu is slim genoeg om zelf geen ja of nee te zeggen en rustig te wachten tot de Palestijnen het plan verwerpen.”