Zestig dakloze migranten zwerven door Amsterdam, krijgt de stad ooit genoeg opvangplekken?

Bijbelse termen liggen voor de hand als om tien uur ‘s avonds zestig donkere mannen en een paar vrouwen vanuit hun dagopvang in het Wereldhuis van de protestantse diaconie de straat opgaan om naar de Amsterdamse Oosterparkkerk te lopen. Wandelen is voor Nederlanders een uitje maar wie Libië heeft doorkruist, ziet geen schoonheid meer in de Hortus en de grachten.

Rolkoffer 

Een Congolees trekt een grote rolkoffer achter zich aan, een enkeling heeft een fiets. De grote groep Eritrese jongens springt eruit met hun opgeschoren afro’s en dunne beentjes in spijkerbroeken met gaten. De bagage bestaat uit niet veel meer dan een rugzakje en opgerolde slaapzak. Twee Iraniërs zorgen dat de migranten het fietspad vrijlaten en veilig oversteken.

Jarenlang steggelden de grote steden met Den Haag over opvang van ongedocumenteerden. Tot eind maart Amsterdam, Groningen, Utrecht, Rotterdam en Eindhoven een convenant tekenden met staatssecretaris Mark Harbers (asiel, VVD). Zij mogen drie jaar een proef te doen (zie box).

Zeven magere jaren waren er voor de Egyptenaren. Het zal het gemiddelde zijn dat deze groep rondtrekkers al onderweg is. Maar de kans is miniem dat voor hen nu zeven vette jaren aanbreken. De helft van de groep van zestig is zogeheten Dublin-claimant. Zij zijn veelal in Italië als eerste in Europa geregistreerd, en mogen daarom hier geen asiel aanvragen. Tenzij ze anderhalf jaar onderduiken en zich dan opnieuw aanmelden. Dat doen de nodigen. De andere helft staat op de gemeentelijke wachtlijst voor opvang. Alle 400 plekken in de huidige opvang zitten mudjevol.

Magneet 

Toen vorig jaar de nieuwe GroenLinks/D66/PvdA/SP-coalitie in Amsterdam aantrad, werd het credo al snel: Niemand slaapt op straat. Maar de hoofdstad is zo’n magneet, ook voor ongedocumenteerden, dat het als enige stad een wachtlijst heeft voor opvang. Ook de voor 1 juli beoogde 500 plekken zullen snel vollopen. De woordvoerder van wethouder Rutger Groot Wassink (GL) benadrukt dat 500 plaatsen zoeken een hele flinke ambitie is. De vastgoedprijzen rijzen in Amsterdam de pan uit.

“Het is ook nieuw dat de wethouder voor de beoogde zeven opvanglocaties steeds een avond met de buurt in overleg gaat.” De bewoners van het Gelderlandplein in Buitenveldert trokken eind maart op een inspraakavond stevig van leer tegen de komst van 70 alleenstaande jongemannen in hun buurt. Toch spreekt de woordvoerder van ‘goede avonden’, waar iedereen zijn mening kwijt kan: “Het college besluit binnenkort over de locaties en we bekijken vast of andere plekken technisch en financieel haalbaar zijn.”

Ondertussen is deze groep van 60 dakloos geraakt omdat de winteropvang per 1 april is gesloten. Tot woensdag bivakkeren ze steeds in een andere kerk onder de actienaam ‘Kille nachten’. Gewoon op de koude grond, een enkeling met een matrasje. “Welkom”, zegt pastor Marinus de Jong van de Oosterparkkerk. “Ik hoop dat jullie een vreedzame nacht hebben.” De honderd stuks fruit die hij meenam uit Ede zijn binnen een paar minuten op. De stapels koekjes blijven liggen.

In de vrouwenkamer boven zit de Eritrese Haimanot Kasai (35). Ze werkte als dienstmeisje in Doebai en Bahrein en is alweer vijf maanden in Nederland. Ze kwam via Frankrijk dus is hier nu kansloos als asielzoeker. Waarom toch blijven? “Een vriendin zei dat Holland goed is. In Frankrijk sliepen we buiten met te veel mensen.”

Realiteit

Als straks de nieuwe opvanglocaties opengaan, komen alle 500 geselecteerde deelnemers in een traject. Meewerken aan een juridische uitweg of meewerken aan terugkeer wordt het devies. Voor Dublin-claimanten is er dan nog steeds weinig hoop. “Ik wil blijven”, reageert Kasai. Het lijkt alsof zij, en de nodige andere aanwezigen, de realiteit niet zien.

Geeft opvang juridisch kanslozen geen valse hoop? Trekt het geen extra mensen aan? “Deze mensen zijn er toch, soms al vele jaren”, antwoordt Pablo Eppelin, coördinator van het Wereldhuis in Amsterdam. “Het is het probleem van de humanitaire ondergrens. Als je deze kwetsbare groep op straat laat zorgt dat voor andere problemen, en komen ze makkelijk in situaties van uitbuiting of criminaliteit. Wij willen ze waardigheid geven.”

Eritreër Salomon Abadi (18) is eerder naar Zwitserland uitgezet, moet van de Zwitsers terug naar dictatoriaal Eritrea, en leeft alweer maanden in Nederland. Hij is in Libië in zijn voet geschoten en liep in een azc tuberculose op. Waarom kiest hij voor Nederland? “Vrijheid”, zegt hij, maar kan dat verder niet specificeren. Zijn droom? “Naar school gaan en agent of monteur worden.” Tegen middernacht gaat in de Oosterparkkerk de verlichting uit. Alleen schermpjes van mobieltjes flikkeren nog. Buiten staan twee jongens te roken: “Stress”.

Nieuwe opvanglocaties: vertrekken of legaliseren

Om het terugkeerbeleid van afgewezen asielzoekers te verbeteren, besloot het kabinet de bestaande BedBadBrood-regelingen te vervangen. Er komt nu een experiment met tijdelijke 24-uursopvang, waar geselecteerde migranten moeten meewerken aan een erugkeer of een juridisch traject naar verblijfspapieren.

Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Groningen en Utrecht sloten eind maart een convenant met staatssecretaris Mark Harbers van asielzaken over deze zogeheten Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV’s). Deze vijf steden beginnen met een project van drie jaar, waarin zij zelf invulling geven. Elke stad kampt namelijk met specifieke problemen.

De stad Groningen kwam in een onderzoek naar uitstroom van ongedocumenteerde asielzoekers vorig jaar het beste uit de hoek: “Een fors deel is teruggekeerd of verblijft inmiddels legaal in Nederland”, aldus een woordvoerder. Groningen heeft 300 plaatsen in een voormalig budgethotel en een slaapboot.

Rotterdam heeft op vier locaties 117 plaatsen. Eindhoven heeft 130 mensen in beeld, van wie de meesten met leefgeld bij bekenden verblijven. Slechts een paar mensen verblijven in nachtopvang of kleine woonvormen. Alleen Amsterdam heeft een wachtlijst. Behalve Amsterdam neemt geen enkele stad Dublin claimanten op: buitenlanders die in het eerste Europese land van aankomst asiel hadden moeten aanvragen.

Lees ook:

Khalid Joné, boegbeeld van Amsterdamse uitgeprocedeerden, mag blijven

Het zal je gebeuren dat je na zestien jaar proberen alsnog een verblijfsvergunning krijgt. Het overkomt de Soedanees Khalid Joné (34), in Amsterdam beter bekend als woordvoerder van de groep uitgeprocedeerden ‘We Are Here’.